Dalen krijgt Land Art Centrum

Pieter en Marieke Sanders-Ten Holte uit het Noord-Hollandse Aerdenhout verzamelen al veertig jaar kunst. Hun bezittingen vormen inmiddels één van de grotere privé-collecties van jonge, hedendaagse kunst in het land. Met hun kinderen Pieter jr. en Albertien zijn zij nu voornemens in het Drentse Dalen een centrum voor land art op te richten, rond een deel van de eigen collectie. Een aan de familie toebehorend huis aan de Hoofdstraat in het dorp, speelt een centrale rol in de plannen. Als die doorgaan, kunnen de minstens 45 duizend toeristen die Dalen jaarlijks aandoen daar op termijn informatie krijgen over kunstroutes en andere kunstactiviteiten in de omgeving, en zullen belangstellenden zich aan de hand van boeken en tijdschriften kunnen documenteren over land art, vertelt Pieter Sander…

Pieter en Marieke Sanders-Ten Holte uit het Noord-Hollandse Aerdenhout verzamelen al veertig jaar kunst. Hun bezittingen vormen inmiddels één van de grotere privé-collecties van jonge, hedendaagse kunst in het land. Met hun kinderen Pieter jr. en Albertien zijn zij nu voornemens in het Drentse Dalen een centrum voor land art op te richten, rond een deel van de eigen collectie. Een aan de familie toebehorend huis aan de Hoofdstraat in het dorp, speelt een centrale rol in de plannen. Als die doorgaan, kunnen de minstens 45 duizend toeristen die Dalen jaarlijks aandoen daar op termijn informatie krijgen over kunstroutes en andere kunstactiviteiten in de omgeving, en zullen belangstellenden zich aan de hand van boeken en tijdschriften kunnen documenteren over land art, vertelt Pieter Sanders. ‘Het gaat ons daarbij niet alleen om kunst in het landschap, maar ook om kunst die landschap of landschappelijke elementen als onderwerp heeft.’
Recent schonk het paar zo’n negentig schilderijen en objecten van Nederlandse kunstenaars aan het Instituut Collectie Nederland, dat namens de overheid zorg draagt voor roerend erfgoed en dit uitleent aan musea. De schenking bestaat grotendeels uit vroege aankopen. ‘We kochten aanvankelijk vooral werk van Nederlandse kunstenaars’, vertelt Pieter Sanders. ‘Geleidelijk aan zijn we ons steeds internationaler gaan oriënteren. Sinds ik gepensioneerd ben, kunnen we gemakkelijker overal naartoe reizen.’ De eigen collectie bevat nu nog verschillende kunstwerken die onder Sanders’ brede definitie van land art vallen, zoals een fotoserie van een meer in nevel, mooi en unheimisch tegelijk, van Nikko Sinervo. Een stuk boomstam waarvan Merijn Bolink de jaarringen opnieuw heeft ingepakt met boomschors. En door Irene Fortuyn vervaardigde bronzen tranen, bevestigd op de stammen van dennenbomen in de achtertuin van de familie Sanders.
Over het plan voor het Land Art Centrum Dalen (LACDA) is het echtpaar in gesprek met de gemeente Coevorden, provincie Drenthe, CBK Drenthe, SKOR en de Stichting Natuurkunst Drenthe. Het beoogde onderkomen in Dalen is een klein maar monumentaal negentiende-eeuws pand. Marieke Sanders erfde dit ‘huisje’ van een tante die haar de ogen opende voor moderne kunst. ‘Zij was ambtenaar bij O, C & W en onder meer verantwoordelijk voor de Nederlandse inzendingen naar de Biënnale van Venetië en de Triënnale van Sao Paulo. Ze zat midden in de wereld van de moderne kunst, kende tal van kunstenaars, galeriehouders en museumdirecteuren. Ze heeft ons gezin altijd sterk bij haar werk betrokken, sleepte ons mee naar tentoonstellingen en kunstenaarsateliers.’
Marieke Sanders-Ten Holte (Assen, 1941), groeide op in Emmen en kreeg haar liefde voor kunst en cultuur ook mee van haar ouders. Die zetten zich er vlak na de oorlog voor in om bekende toneelgezelschappen met onder anderen Ank van der Moer en Ko van Dijk naar het plaatselijke theater te halen.
Niet zelden reisde het gezin Ten Holte op een avond heen en weer naar Amsterdam om bijvoorbeeld een uitvoering van de Gysbrecht van Aemstel te kunnen bijwonen.
Pieter Sanders (Amsterdam, 1938) komt eveneens uit een kunstminnende familie. ‘De ouders van mijn moeder verzamelden hedendaagse kunst. Al in de jaren dertig hadden die een Mondriaan in hun bezit. Mijn grootvader van vaders kant had verschillende werken van de Haagse School en mijn ouders verzamelden hedendaagse en Afrikaanse kunst. Wijzelf zijn in de jaren zeventig met het echte collectioneren begonnen.
Pieter en Albertien, onze kinderen, zetten dat voort.’
In de verzameling zit ook werk van Sjoerd Buisman, Kiki Lamers, Shirin Neshat, Ryan Gander en Armando. Persoonlijke voorkeur geeft de doorslag bij een aanschaf. ‘We laten ons niet adviseren, kiezen heel intuïtief’, zegt Marieke Sanders. ‘Een belangrijke leidraad bij de selectie is dat we hedendaagse kunst zoeken die vernieuwend is. Het moet verrassend zijn, je op het verkeerde been zetten. En ons allebei aanspreken.’ Of een kunstenaar gerenommeerd is, speelt geen rol en ook leeftijd is geen beslissend criterium. ‘Al wijst de praktijk uit dat we vaak werk kopen van jonge makers.’

Robert Smithson

Waarom besloot het echtpaar zich te gaan toeleggen op land art? Marieke Sanders: ‘Als ik in Dalen ben, fiets ik veel rond en het valt me altijd weer op hoe ontzettend mooi de golving in het landschap (is) en hoe weids het er is. Zoiets vind je haast nergens.
Dalen ligt aan de uiteinden van de Hondsrug: het is een zanddorp dat aan weerszijden wordt begrensd door oude veengronden en dat maakt het heel bijzonder. Er is inmiddels veel van vernield, maar er is gelukkig ook nog het een en ander van over. De schoonheid van onder meer het Drentse landschap hopen wij met kunst op een nieuwe manier zichtbaar te maken.’
In strikte zin verwijst de term ‘land art’ naar het werk van de kunstbeweging die in de jaren zestig ontstond in de Verenigde Staten. Kunstenaars intervenieerden in het landschap door heuvels aan te leggen, kuilen te graven of ophopingen in het water te maken. Van een dergelijke landschapskunst is het kunstwerk van Robert Smithson in de bossen bij Emmen een goed voorbeeld. Rond het werk en de filosofie van deze kunstenaar zou de stichting in de toekomst een Europees kunstproject willen organiseren, een plan dat voortkomt uit de ambitie het lokale project ook een internationale dimensie te geven.
‘In de filosofie van Smithson speelt de tweedeling tussen centrum en periferie een grote rol’, vertelt Marieke Sanders. Europa kent een aantal gebiedsdelen die ver verwijderd liggen van het Europese continent maar wel deel uitmaken van de Europese Unie, zoals de Canarische Eilanden, Madeira en de Azoren. We denken dat het interessant is om vanuit LACDA kunstenaars iets met die perifere gebieden van Europa te laten doen.
Om dat te realiseren, zoeken we aansluiting bij steunprogramma’s die de EU heeft opgezet voor deze gebieden, en bij Europese partners op het gebied van kunst en openbare ruimte. De resultaten van deze Europese projecten kunnen in principe overal tentoongesteld worden, maar de documentatie erover willen we steeds blijven verzamelen in Dalen.’
Verder is het de bedoeling het huis in Dalen open te stellen voor tijdelijke bewoning door een kunstenaar, schrijver of vertaler. Pieter Sanders: ‘We gaan hiervoor samenwerking zoeken met kunstinstellingen in Nederland en Duitsland.’

Dit artikel is een bewerking door Noorderbreedte van een interview dat Monica Boekholt en Else de Jonge maakten voor N34 Magazine (www.n34-magazine.nl).