Hoewel het ver voor zijn tijd ligt, begint het verhaal van Jaap Wijma bij de start van de Regio Groningen-Assen in 1996: ‘Destijds draaide in de regionale samenwerking alles om de drie W’s, zoals men ze toen graag noemde: Wonen, Werken en Wegen. Wat het laatste betreft, lees: bereikbaarheid. Op die punten hebben de twee provincies en de betrokken gemeenten elkaar destijds gevonden. Samen de pijn van de zware woningbouwopgaven zo goed mogelijk grensoverschrijdend in de regio verdelen, samen nadenken over waar je wel en waar je geen bedrijvenlocaties wilt hebben en zorgen voor een optimale bereikbaarheid van buitenaf en binnen de regio.’
Wijma vervolgt: ‘Je zou kunnen zeggen dat de partners elkaar daarvoor nodig hadden. Een hele praktische en zakelijke insteek, destijds. En voor het overige is iedereen – ‘óf alleen óf samen met de buren – na 1996 zijn eigen dingen blijven doen. De Regio Groningen-Assen is nooit bedoeld om als een regionaal bestuursorgaan te gaan optreden.’ Om er snel aan toe te voegen: ‘En dat verklaart in mijn ogen ook voor een belangrijk deel het succes van de samenwerking.’
Toerisme en recreatie hebben dus nooit als zodanig nadrukkelijk op het bordje van de Regio Groningen-Assen gelegen. Geldt dat ook niet voor de sector als economische factor? Jaap Wijma: ‘Zeker in de eerste Regiovisie van 1996 was de economische focus vrijwel uitsluitend op een gezamenlijke aanpak van de regionale bedrijventerreinen gericht. Een economisch sectorbeleid was nadrukkelijk niet aan de orde. Daarvoor had je andere spelers in het spel om het beleid te maken. In de sector toerisme en recreatie was die rol nadrukkelijk weggelegd voor de provincies. Geen van de partners voelde het destijds als een opdracht van de Regio Groningen-Assen en feitelijk is dat volgens mij nog steeds zo.’
In de luwte van de hectische Randstad
De nieuwste editie van de Regiovisie Groningen-Assen 2030 stamt uit 2003. De tekst van het Visiedeel begint met een alinea die in de VVV-gids niet zou hebben misstaan: ‘De regio Groningen-Assen is een fantastisch gebied, gelegen in de luwte van de hectische Randstad en vlakbij de Waddenzee. Een gebied met afwisselende landschappen, met landbouw en natuur, met beslotenheid en ruimte. Een gebied met dorpen en steden, drukte en rust.’
Een van de kernthema’s in de huidige Regiovisie is dat er een balans moet zijn tussen de stedelijke en de landelijke gebieden. Door wonen en werken in de steden te concentreren kunnen in het landelijk gebied de cultuurhistorische, natuurlijke, recreatieve en agrarische kwaliteiten centraal blijven staan. Om de stadsbewoners meer te laten genieten van hun omgeving moet het landelijk gebied verder ontsloten worden.
Jaap Wijma stelt vast dat het na de evaluatie in 2003 niet alleen meer om de 3 W’s gaat: ‘Belangrijk gevolg van de actualiseringsslag die toen gemaakt is, is dat het landschap als vierde poot onder de samenwerking geschoven is. Dit was het begin van ons Regiopark-programma. De komende vier jaar zullen de investeringen in het landschap daarom steeds belangrijker worden. Het gaat daarbij vooral om de integrale aanpak van werken, wonen, mobiliteit én landschap.’
Verwevenheid stad en landschap
Belangrijk in het landelijk gebied zijn volgens de Regiovisie Groningen-Assen 2030 de kwaliteit en de diversiteit van de landschappen die de regio zo uniek maken en de mogelijke combinaties van waterberging, natuurontwikkeling, landbouw, recreatie en toerisme. Deze combinatie is verder uitgewerkt in de Regiopark-plannen. Jaap Wijma: ‘Regiopark zoekt nadrukkelijk verband met de verstedelijkingsopgave van de regio. Oftewel: hoe kun je de kwaliteit van het landschap versterken in combinatie met het vergroten van de recreatieve- en toeristische gebruiksmogelijkheden van het landschap.
In het kader van de Regiopark-aanpak heeft de Regio Groningen-Assen vier investeringsgebieden aangewezen. Dat zijn de noordoostelijke stadsrand van Groningen, het Reitdiepgebied, de zogeheten Koningsas tussen Assen en Groningen en de westelijke stadsrand van de Drentse hoofdstad. Belangrijke peilers van de aanpak zijn de verwevenheid van stad en landschap plus dat het stedelingen zo gemakkelijk mogelijk gemaakt wordt om van het landschap te genieten.’
Wat ziet Jaap Wijma als de meerwaarde van de regio in zo’n aanpak? ‘Je voorkomt dat bepaalde ontwikkelingen bij de gemeentegrens ophouden. Bovendien zorgt een gezamenlijke aanpak ervoor dat ook de kleinere gemeenten extra kansen krijgen. Een goed voorbeeld hiervan vind ik de gemeente Winsum die een belangrijk deel van het Reitdiepgebied binnen haar grenzen heeft. Het Regiopark-programma maakt daar dingen mogelijk die Winsum anders nooit alleen op eigen kracht voor elkaar zou hebben gekregen.’
Voor deze investeringen in het landschap heeft de regio in het Investeringsprogramma Regiopark 2008-2015 in totaal zo’n 60 miljoen euro aan projecten opgenomen. Inmiddels zijn al verschillende kleinere projecten aangepakt, zoals nieuwe fietspaden plus bijbehorende voorzieningen in het Zuidlaardermeergebied, tussen Tynaarlo en het Noordlaarderbos en bij Harssenbosch ten noordwesten van de stad Groningen. Ook werd de tweede fase van het Arboretum bij Assen gerealiseerd met middelen van de regio en de reconstructie van het haventje van Roderwolde.
Projecten waar dit jaar met een bijdrage van de Regio Groningen-Assen aan gewerkt wordt, zijn nieuwe fietspaden aan westrand van Assen, onder andere in de richting van het Fochteloërveen, in Roden-Leek bij Oostindië en ten noorden van de stad Groningen bij Fraamklap en bij Niehove. Ook levert de regio een bijdrage aan het opknappen van het landgoed Huis te Glimmen en aan het realiseren van een bezoekerscentrum voor het Reitdiepgebied bij Noorderhogebrug. Volgend jaar worden belangrijke nieuwe investeringen in het kader van het Regiopark verwacht.
Meer aandacht voor profilering regio
Jaap Wijma: ‘Destijds in de jaren negentig is de Regio Groningen-Assen opgericht om samen oplossingen te zoeken voor hele concrete problemen. Die problemen hebben we goed kunnen aanpakken. Vervolgens zijn we al werkende een paar jaar geleden in een tweede fase gekomen waarin de focus duidelijk verbreed werd. De regio heeft de waarde van het landschap er nadrukkelijk bij betrokken en we zijn nu druk bezig om de knelpunten daar in kaart te brengen en aan te pakken.’
Hij vervolgt: ‘Ik ben ervan overtuigd dat over een jaar of vijf – als het ons gelukt is om ons ook daar met goede daden te bewijzen – de focus voor de tweede keer verbreed zal kunnen worden. Je ziet zo’n zelfde ontwikkeling van heel concreet naar een hoger abstractieniveau ook bij vergelijkbare samenwerkingsvormen elders in het land. In die volgende fase zal het volgens mij met name gaan om de verdere profilering van de Regio Groningen-Assen om deze met zijn sterke punten beter op de kaart te krijgen. Op dat niveau horen toerisme en recreatie er automatisch bij. Een manifestatie als Go China is daar op dit moment natuurlijk een perfect voorbeeld van.’
Betekent dit dat er op korte termijn een nieuwe Regiovisie zal komen? Jaap Wijma gaat ervan uit dat de regio nog wel een paar jaar met de ‘oude’ zal doorgaan: ‘Wel werken we aan een geactualiseerde regionale agenda. Dit najaar spreken we erover met de betrokken maatschappelijke instellingen. De planning is dat de stuurgroep voorjaar 2009 de vernieuwde agenda kan vaststellen. De kans dat op die agenda meer ruimte voor toerisme en recreatie vrijgemaakt wordt, lijkt me niet denkbeeldig.’