In Variant I is het recept: snijd er een hele bestuurslaag tussenuit. We hebben dan Europa, het rijk en zo’n dertig grote regiogemeenten. Die verbouwing van het publieke bestuur levert een structurele besparing op van bijna 2 miljard. De taken van provincies en waterschappen worden verdeeld over het rijk en de resterende gemeenten.
In Variant II blijft het middenbestuur bestaan. Gemeenten worden de eerste overheid voor zorg en welzijn. De provincies krijgen een versterkte focus op het ruimtelijk-economische domein. Hierbij past een verdere schaalvergroting naar honderd tot honderdvijftig gemeenten en vijf tot acht provincies.
In beide varianten heeft het laatste uur geslagen voor de provincies Groningen, Friesland en Drenthe. Of ze gaan in de herkansing als Samenwerkend Noord-Nederland of ze verdwijnen helemaal. Ook gemeenten als Tynaarlo en Ten Boer en vele andere moeten vrezen voor hun toekomst. Moderne burgers willen niet meer al die verschillende loketten met zich verschuilende bedienden, ze eisen adequate en professionele dienstverlening. Bezorgt u het paspoort morgenmiddag maar bij mij thuis.
Maar, zo vraagt u zich misschien af, wordt de kloof tussen burgers en politiek niet nóg groter door schaalvergroting van het bestuur? Wellicht, maar realiseert u zich dat we die groeiende kloof al vele decennia met ons meedragen? Al die tijd hebben de huidige bestuurlijke structuren daar weinig aan kunnen veranderen. Het wordt dus hoog tijd om het over een andere boeg te gooien.
Bedenk eens wat een hoop tijd er overblijft voor de Waddenzee wanneer niet elke brulboei afgestemd hoeft te worden met drie provincies, achttien gemeenten en vijf ministeries! Wat een boel energie er kan naar de natuur en recreatie als onze Nationale Parken mogen saneren in hun eigen bestuurlijke woud!
Natuurlijk zal het kraken en piepen voor zo’n besluit genomen is, want de politieke netwerken zijn taai. Maar de richting is met rapport 18 bepaald. Vóór de verkiezingen van 9 juni leken kermende noordelijke bestuurders nog hulp te krijgen van hun lijsttrekkers. Maar na de verkiezingen gieten die lui overal weer water bij, let maar op.
Ook de vakbonden staan op de barricades. Ondanks dringende verzoeken om in verband met de crisis de lonen op de nullijn te houden, wisten ze er voor de 150 duizend gemeenteambtenaren en 11 duizend provincieambtenaren jaarlijks een procent extra loon bij te krijgen. Zo wordt het weer een beetje duurder om deze ambtenaren te ontslaan, motiveerde de vakbond deze ongepaste CAO-verhoging.
Behoudzucht doet het goed als je leden of kiezers nodig hebt. Maar ik voorspel u dat deze extra lik plaksel de ambtenaren hoogstens wat rodere billen zal bezorgen als ze worden losgerukt van hun stoel.
De Friezen mogen hun ‘merk Fryslân’ houden, maar het provinciehuis raken ze kwijt. En de Drenten verbouwen hun provinciehuis tot gemeentehuis. Een toekomstscenario? Zeker, maar niet zo utopisch als u misschien denkt.
Noordelijke ambtenaren zitten sinds ‘Heroverwegingsrapport 18’ niet rustig meer op hun stoel. Hoe kan het publieke bestuur twintig procent goedkoper? was de vraag die de heroverwegers zich stelden. Daarop kwam een helder antwoord.
