De stad Groningen gaat, na een lange en intensieve discussie, de oostzijde van de Grote Markt nieuwe ruimte en een nieuw aanzien geven. Eerder mislukten plannen van het stadsbestuur om de noordwand van de Grote Markt te herbouwen. Omstreden onderdeel was een door grootwinkelbedrijven vurig gewenste parkeerkelder onder het marktplein. Via een referendum in 2001 wisten tegenstanders het noordwandproject af te schieten. Na een rustperiode werd besloten nieuwe plannen voor verbetering van het stadshart uit te broeden, maar dan voor de oostzijde. Hier moet straks nieuwe bebouwing komen die dichter bij de Grote Markt zal komen te staan. Verder komt er een nieuw plein bij áchter de nieuwe oostwand. En er zal – aan dat plein – een grote nieuwe culturele voorziening verrijzen met daaronder een parkeergarage. In 2005 bleek uit de uitslag van alweer een referendum dat dit geheel van ideeën wél op steun van de Groningers kon rekenen.
Dynamiek
De binnenstad van Groningen kent een veelbewogen geschiedenis. Met name de bezetting in de Tweede Wereldoorlog van het klassieke Scholtenshuis en de dood van vele Groningers, onder wie de bekende kunstenaar H.N. Werkman, liggen nog vers in het geheugen. Na de oorlog lag het stadshart in puin. Er volgde vanaf 1949 een snelle wederopbouw aan de hand van een plan van Granpré Molière, waarbij de Grote Markt groter werd door de gevels aan de oost- en noordwand terug te dringen.
Nadat vervolgens in de jaren zeventig het verkeer uit de binnenstad werd geweerd en nog weer later het naoorlogse stadhuis werd afgebroken, was de toon gezet voor het politieke en maatschappelijke debat over de binnenstad. ‘En dat moet ook’, vindt de nieuwe wethouder van ruimtelijke ordening Frank de Vries (PvdA): ‘Die dynamiek hoort bij de stad. De binnenstad is een publieksruimte en Groningen speelt een centrale rol in Noord-Nederland, dus mag je als gemeentebestuur wel de trekker zijn van de inrichting van zo’n centrale plek. En dan gaat het niet om de toevallige ambitie van één wethouder. Het plan voor de oostwand past in een doorgaand proces van een stadsbestuur dat het initiatief neemt om te investeren. Dat gold ook voor de Euroborg en het Groninger Museum. Een progressieve stad durft vooruit te kijken en samen met commerciële partijen in kwaliteit te investeren. En dat proces moet altijd doorgaan.’
Intiemer
De oostzijde van de Grote Markt van Groningen functioneert ruimtelijk, economisch en cultureel niet goed en dat is nadelig voor de binnenstad als totaal. Herstel van de oorspronkelijke vooroorlogse rooilijn betekent dat de Grote Markt kleiner en intiemer wordt. Daarachter ontstaat dan ruimte voor een nieuw stadsplein, de ‘Nieuwe Markt’, waaraan het ‘Groninger Forum’ zal worden gebouwd (maximaal 45 meter hoog). In het Forum worden de krachten gebundeld van de Openbare Bibliotheek, het Groninger Museum, de Groninger Archieven en het Filmtheater Images.
Frank de Vries: ‘Neutelings – de eerste ontwerper van deze plannen voor de oostzijde – heeft laten zien dat je een prachtige nieuwe publieksruimte creëert als je afbreekt wat er nu staat en de auto’s onder de grond brengt. De ruimte vanaf de Grote Markt tot aan de Schoolstraat kan zo’n nieuwe ruimte worden met commerciële en publieksfuncties. Dat de Openbare Bibliotheek ernaartoe gaat, is wat anders dan alleen boeken verschuiven: je creëert een plek waar burgers toegang krijgen tot de moderne informatiemaatschappij. Samen met een aanbod van film, documentaires, tentoonstellingen en debatten ontstaat zo een soort geestelijke marktplaats, een geestelijke handel, een voortzetting van de traditie van Groningen als oorspronkelijk commerciële handelsplaats.’
Samenhang in functies
Op het gebouw van studentenvereniging Vindicat na, gaat de hele oostwand plat. Er zullen vier à vijf nieuwe gebouwen voor terug komen die een klassieke uitstraling krijgen en ruimte bieden aan winkels, dienstverlening en wonen. De Nieuwe Markt daarachter en ook de achterkanten van de horecagelegenheden in de Poelestraat krijgen een ‘grand-caféachtig’ voorkomen. ‘Het uitgaanspubliek heeft in die omgeving nu maar een eenzijdige keus’, stelt de wethouder. ‘Door de combinatie van film, educatieve projecten, winkels en horeca kun je een goed samenhangend geheel aanbieden, zoals de Cinémathèque in Parijs dat bijvoorbeeld doet.’
Het Groninger Forum moet een modern gebouw worden. Zeven architecten gaan daarvoor een ontwerp leveren, waarin de in hoofdlijnen goedgekeurde stedenbouwkundige uitgangspunten zijn uitgewerkt. ‘Dit wordt een heel mooi plan dat goed gaat passen in Groningen’, vindt Frank de Vries. ‘De Nieuwe Markt sluit goed aan op de al aanwezige drie pleinen in de binnenstad, en geeft de openheid aan in de openbare ruimte, terwijl de gewaagde hoogte van het Groninger Forum voor een duidelijke stedelijke contour zorgt. Dat is een verrijking voor de stad. Want dé Groninger mag dan als behoudzuchtig en stug te boek staan, hij durft wel verder te kijken. Een beetje voorzichtig en aarzelend beginnen, maar dan durven we de plannen ook echt te incorporeren!’
In januari worden de ontwerpen voor het Groninger Forum tentoongesteld in de Martinikerk en kan het publiek stemmen over een ‘top 3’.