Mij zie je niet snel temidden van tienduizenden mensen dus de reuzen in Leeuwarden heb ik vorig weekend op de bank via twitter gevolgd en via de regionale tv zenders. Toen ik deze week in Leeuwarden moest zijn, voelde ik de opwinding nog. De reuzen waren het hoogtepunt van Leeuwarden Europese Culturele Hoofdstad van 2018. Er kwamen rond de 400.000 mensen op af.
In feite is het programma van dit jaar een bombardement van culturele activiteiten: kleiner, groter, groots, verrassend en vooral alom tegenwoordig. Adwin de Kluyver, onze Noorderbreedte-verslaggever, vroeg zich eerder af wat de gewone Leeuwarder nou eigenlijk heeft aan het feit dat Leeuwarden Culturele Hoofdstad is. Experimenteel toneel is niet voor iedereen en kunst in kerken vergt bezoekers met gerichte belangstelling.
De reuzen van vorig weekend trokken Leeuwarders uit alle lagen van de bevolking. Het was dan ook een indrukwekkende verschijning: het ‘kleine’ meisje van vijf meter op zoek naar haar twee keer zo lange vader en de vertederende hond. Het plot speelde in op universele emoties. Het allermooist was dat de grote poppen bewogen werden door mensen, honderden mensen. Net als bij de Conference of the birds waar tweehonderd blazers van Friese kapellen meededen. De reuzen buitelden op het ritme van sprongen van Friese vrijwilligers door de stad. In deze voorstellingen is de kracht de gemeenschap (letterlijk) gebruikt – en dat was ook de bedoeling van het ‘iepen mienskip’-programma. Als je aan zo’n voorstelling mag mee doen, dan heb je wel een verhaal!
De stad Leeuwarden gaf me afgelopen week weer even een vakantiegevoel. Toen ik uit de trein stapte liep ik in een stroom mensen op het perron; meest stellen, soms gezinnen, een enkele solist en vooral veel toeristen. Ze keken belangstellend om zich heen, zochten een informatiebord of wandelden rustig naar de fontein waar twee enorme hoofden van jongelingen boven een stoomwolk dromerig naar elkaar op kijken. Ik verbaasde me over de helwitte kleur van de elfachtige jongelingen. Scheen er de vorige keer minder fel zonlicht op de fontein? Of stak het beeld sterk af tegen het vakantievierende donkerzwarte gezin dat pardoes tussen de twee verliefden in ging staan om vanuit diverse hoeken selfies te maken?
Soms moet je op vakantie om weer eens met frisse ogen naar je eigen leven te kijken. Afgelopen week hielpen vakantiegangers mij om met bewondering op eigen terrein om me heen te kijken. Naar de kunst die alom in de stad aanwezig is, maar ook naar de ‘gewone dingen’ als de grachten, de oude panden, de kerktorens en de Blokhuispoort. Zelfs de voetgangersvriendelijke straatinrichting van Leeuwarden maakte me blij.
Voor mijn afspraak kon ik tijd nemen om in het fraaie Fries Museum te gaan kijken. Ik laveerde tussen de Spanjaarden en Japanners langs de werken en het verhaal over Eschers reizen. In 2011 was een expositie over zijn werk in Sao Paulo de best bezochte tentoonstelling ter wereld met meer dan een half miljoen bezoekers! Ook in zijn geboortestad Leeuwarden komen er veel mensen op af. Na elf weken is de honderdduizendste bezoeker al onthaald.
In een gedachtenexperiment leg ik Escher naast het straattheater van de reuzen. Beide wekken bewondering omdat ze zo ontzettend knap zijn gemaakt. De gebruikte beelden zijn herkenbaar en soms raken ze je. Ze zijn ook wat raadselachtig, er zit iets vervreemdends in omdat de verhouding is verschoven of de schaal niet klopt. Maar je kunt Escher natuurlijk helemaal niet vergelijken met straattheater. Behalve op een heel plat vlak dan: het aantal belangstellenden. De reuzen waren een groot spektakelstuk, een ‘mega-event’ waarbij het toegestroomde publiek goed begeleid moest worden. Eschers werken worden eveneens massaal door het publiek omarmd; bezoekers lopen in timeslots langs de werken. Eschers grafieken zijn een marketingsucces; we zien de vogels en vissen op tassen en sjaals door de hele stad lopen.
Leeuwarden verwacht voor het hele programma van de culturele hoofdstad rond de 1,7 miljoen bezoekers. De reuzen zorgden alvast voor een kwart daarvan. Dat is vast de topattrractie. Maar laten we ons oordeel over die hitlijst nog even opschorten want Escher is te bekijken tot eind oktober. En als ik een tip mag geven: ga kijken en probeer dan ook tijd te nemen om door de stad te lopen en je even toerist te voelen in je eigen leefomgeving.
Ineke Noordhoff