Tien jaar geleden was de beving van Huizinge. Tien jaar al (en eigenlijk al dertig jaar) weten ook onze regeringsleiders dat de gaswinning aardschokken veroorzaakt die de levens van Groningers bedreigen. Ongeveer 27.000 huizen zijn vermoedelijk zo onveilig dat ze versterkt moeten – vaak afgebroken en opnieuw opgebouwd. Die enorme bouwklus schiet amper op. Alsof de levens van Groningers er niet toe doen.
Veel tijd, heel veel tijd, ging en gaat verloren aan bureaucratie. Instituten die zeker willen weten dat ‘versterking echt nodig is’ in verband met de vraag: wie moet het betalen? En als die vragen zijn beantwoord, dan komen er andere bureaucraten die hun stroop langs de route smeren. Alle ‘gewone’ regels moeten nageleefd. Zitten er relicten van vroeger in de bodem? Groeien er bijzondere planten? Veroorzaakt de bouw uitstoot van stikstof? Staat de rooilijn op de juiste plek en is het bouwvolume precies hetzelfde als het te slopen huis? Veel Groningers zien ontgoocheld wat er allemaal belangrijker wordt geacht dan hun leven.
Een daadkrachtige regering die oog heeft voor de veiligheid van haar burgers, had allang tijdelijk alle regels aan de kant geschoven door Groningen tot crisisgebied te verklaren. Met als enige doel: snel optreden en staan voor je eigen inwoners. De staatsadviseur voor de Mijnbouw, Theo Kockelkoren, pleit daarvoor. Ook de Nationale ombudsman praat zich de blaren op zijn tong met dezelfde boodschap. Maar de meeste gehoorschelpen in Den Haag staan anders gericht. Daar luistert men bijvoorbeeld naar de Mijnraad. Die pleit ervoor om de gemoederen in Groningen vast klaar te maken voor meer gaswinning.
De Mijnraad weet ook dat meer gas winnen impliceert dat er nieuwe onveiligheid komt en meer schade ontstaat. Dat vindt deze adviesraad erg, zoals ze betreurt dat Groningers dan meer stress krijgen. Maar zelfs als er slachtoffers in Groningen gaan vallen dan nog is dat geen reden voor de Mijnraad om de rode vlag te hijsen. Dat verandert zodra olieraffinaderijen en kunstmestfabrieken tijdelijk moeten sluiten omdat er te weinig gas is. Dan ontstaat er ‘grote economische schade’ en dat kan leiden tot ‘maatschappelijke ontwrichting’ en dat is voor dit gremium echt erg.
Ook als ons gastekort zo groot wordt dat de toevoer naar burgers wordt gekort en er mensen door overlijden spreken ze over ‘code rood’. Op Twitter in Groningen werd onmiddellijk opgeroepen tot maatschappelijke ontwrichting, want als een Gronings slachtoffer minder waard is dan een slachtoffer elders, dan is de tijd rijp voor burgerlijke ongehoorzaamheid.
Los eerst de huidige problemen op
Zijn de Groningers nog te verleiden om de gasbel onder hun voeten vrij te geven? Ik durf het niet te voorspellen. Maar ik zie wel één voorwaarde: los eerst de huidige problemen op. Al tien jaar lang zijn alle door Den Haag opgerichte en aangestuurde instituten er niet in geslaagd Groningen veilig te maken.
Dus laten we het radicaal anders aanpakken. Scenario Kockelkoren: verklaar de aardschokken in Groningen tot ‘crisis’. Corona heeft geleerd dat de staat dan heel veel kan; bijna alle bedrijven per decreet sluiten bijvoorbeeld. Door Groningen als crisis te bestempelen – wat het ook is – komen er mogelijkheden om het probleem onconventioneel op te lossen.
In de podcast ‘Linkse mannen lossen het op’ van 4 juni denken de journalisten Bram Douwes en Wilbert van de Kamp creatief mee. Nienke Busscher van het Kenniscentrum Leefbaar en Kansrijk Groningen was er te gast. Zij deed een nuttig gedachtenexperiment: stel dat de minister echt wil doen wat nodig is voor Groningen, wat zou die dan doen? Haar antwoord: haal alle bouwvakkers van Nederland naar Groningen, en laat ze hun uren en materialen besteden aan versterken van de onveilige huizen. Denk je eens in wat er aan bouwkracht loskomt als we 300.000 bouwvakkers inzetten om Groningen weer veilig te maken. Dat schiet op. Als leek zou ik denken dat het dan in een paar maanden gefikst kan zijn.
Natuurlijk heeft deze daadkracht een prijs. Mensen elders in het land zien hun bouw uitgesteld. Dat doet pijn, natuurlijk. Maar nu zoveel mensen de mond vol hebben over solidariteit met Oekraïne en een beroep doen op Groningers om nieuwe gaswinning toe te staan, lijkt het niet teveel gevraagd als mensen elders in het land daar ook een offer voor brengen. Waar gaat het om? Een half jaar langer wachten op je nieuwe huis of op een verbouwing is toch beter te pruimen dan het leven van Groningers in gevaar brengen? Solidair met de Oekraïne, solidair met Groningen. Alle bouwvakkers naar Groningen.
