Doorgronding - vergeten eilandgeschiedenis op Oerol

Onder een donkere lucht ritselen bladeren in de wind. De eerste Oerolbezoekers in bergschoenen en regenjassen zetten hun fietsen onderaan het wandelpad naar uitkijkpunt Tiger. Langs de rand van het bospad voeren tientallen met citaten bedrukte bordjes bezoekers naar boven. ‘Het mooiste wat ik ooit heb gevonden is een plank’, staat er op eentje.

Bovenaan het pad maken bomen plaats voor een open plek. In het gras staan lange, houten palen met steunbalken in een rechthoek opgesteld, als het skelet van een huis zonder dak. De palen worden rechtop gehouden door aan weerszijden geplaatste stoeptegels. Van paal naar paal zijn lange, witte doeken gespannen die tot op de grond vallen. Samen vormen ze een wand van textiel. Over de lange doeken hangen kortere doeken van verschillende leng…

Onder een donkere lucht ritselen bladeren in de wind. De eerste Oerolbezoekers in bergschoenen en regenjassen zetten hun fietsen onderaan het wandelpad naar uitkijkpunt Tiger. Langs de rand van het bospad voeren tientallen met citaten bedrukte bordjes bezoekers naar boven. ‘Het mooiste wat ik ooit heb gevonden is een plank’, staat er op eentje.

Bovenaan het pad maken bomen plaats voor een open plek. In het gras staan lange, houten palen met steunbalken in een rechthoek opgesteld, als het skelet van een huis zonder dak. De palen worden rechtop gehouden door aan weerszijden geplaatste stoeptegels. Van paal naar paal zijn lange, witte doeken gespannen die tot op de grond vallen. Samen vormen ze een wand van textiel. Over de lange doeken hangen kortere doeken van verschillende lengtes, die de textielwanden reliëf lijken te geven. Ze golven in de wind.

Geschiedenis onder je voeten

‘Hoe was de wandeling naar boven?’, vraagt maker Sjoerd Willem Bosch aan een groep bezoekers die met verwarde blik bij de installatie van Doorgronding aankomt. ‘Mooi, we hebben van alles gelezen onderweg’, vertelt de voorman. ‘Begint er al iets te dagen? Weten jullie waar de spreuken die je las en de installatie die je nu ziet over gaan?’, vraagt Bosch. De groep blijft stil.

‘Onderweg naar boven maakten jullie kennis met stemmen van eilanders, archeologen en studenten. Zij doen samen archeologisch onderzoek op Terschelling’. Voor Doorgronding interviewde Bosch deelnemers aan het onderzoek. Betekenisvolle citaten zette hij op bordjes langs het pad naar de installatie.

Onder de naam CARE Schylge zoekt de Universiteit van Amsterdam, onder leiding van archeoloog dr. Heleen van Londen, samen met eilanders naar de geschiedenis van Terschelling. Deze gaat in ieder geval terug tot de Vroege Middeleeuwen. Met metaaldetectors, grondboringen en gebiedsverkenningen onderzoekt CARE Schylge sinds vorig jaar onder andere het verdronken dorp Wolmerum en de locatie van de eerste Brandaris. 

‘Een plek verandert als je de geschiedenis ervan kent, het geeft er betekenis aan’, vertelt Bosch. ‘Archeologisch onderzoek begint altijd met een gebied afbakenen. Je weet dan nog niet wat je gaat vinden en welke geschiedenis onder je voeten ligt.’ De rechthoekige landschapskamer die Bosch en Verdoes bouwden, bootst zo’n gebiedsafbakening na. Tijdens Oerol worden bezoekers uitgenodigd in de installatie te gaan staan en zich af te vragen: wat ligt er onder mijn voeten?

Landschap met lading

Midden in de landschapskamer herinneren alleen de wuivende bomen boven je hoofd aan waar je bent. Tot de wind opsteekt, die de doeken opzij wappert en de zandgrond achter de installatie kort blootlegt. Gaat de wind weer liggen, dan ben je omringd door een witte, zachte muur en kun je je verbeeldingskracht over een vroeger Terschelling de vrije loop laten.

‘De installatie gaat over de vergeten geschiedenis van het eiland. Dat wilden we terugbrengen in de materialen. De houten palen komen van een eilandbewoner die ze had weggestopt. Ze waren vergeten en lagen te wachten om gebruikt te worden. Datzelfde geldt voor de stoeptegels.’ Alle materialen dragen bij aan de boodschap van Doorgronding. Zo zijn de doeken constant in beweging, net zoals een landschap dat is. Sta je in de installatie, dan merk je tevens dat het textiel het omgevingsgeluid dempt, waardoor het extra afgesloten aanvoelt.

Bij de uitgang van de installatie begint een kort wandelpad naar uitzichtpunt Tiger. Bovenaan kijk je uit op een deinende zee en onderzoekslocaties van CARE Schylge, zoals het verdronken dorp Wolmerum. Tegen het riet staat een grote kaart van het eiland waarop is afgebeeld waar archeologisch onderzoek plaatsvindt. Loop je terug naar de installatie, dan staan Bosch en Verdoes klaar om je meer over Doorgronding en het onderzoek te vertellen.

Bosch wil met Doorgronding zijn liefde voor landschap overdragen op festivalgangers. ‘Ik hoop dat mensen hier beseffen dat kleine dingen betekenis hebben in een grote context. Dit kleine, afgebakende stukje grond is onderdeel van een groot landschap met een lange geschiedenis. Als je daarbij stilstaat is er veel te zien, horen en voelen. Ik hoop dat het landschap zo meer lading krijgt voor mensen’, zegt Bosch trots.

Doorgronding is een samenwerking tussen Sjoerd Willem Bosch en archeoloog dr. Heleen van Londen. Het is nog tot 16 juni te zien op Oerol. Voor een bezoek aan deze installatie is een festivalbandje nodig.