Lezing over de buitendijkse cultuur van Noord-Friesland.
Als je in Noord-Groningen op de dijk staat zie je aan de ene kant de strakke boerenvelden en aan de andere kant de grillige waterstromen van de Waddenzee. Maar wanneer je in Friesland, ter hoogte van Ferwerd, op de dijk naar het Noorden kijkt, dan zie je nog een brede strook land liggen: Noard-Fryslân Bûtendyks. Het is het onderwerp van een lezing van landschapsbiograaf en zelfverklaard ‘herontdekkingsreiziger’ Jeroen Wiersma.
Noard-Fryslân Bûtendyks is een uitgestrekt buitendijks gebied met zomerpolders en kwelders. ‘Het lijken velden die verstoken zijn van geschiedenis’, zegt Jeroen Wiersma. ‘Ik ben zelf opgegroeid in Ferwerd en altijd als ik op de dijk stond, voelde het alsof het de grens van de cultuur was. Ik dacht dat…
Lezing over de buitendijkse cultuur van Noord-Friesland.
Als je in Noord-Groningen op de dijk staat zie je aan de ene kant de strakke boerenvelden en aan de andere kant de grillige waterstromen van de Waddenzee. Maar wanneer je in Friesland, ter hoogte van Ferwerd, op de dijk naar het Noorden kijkt, dan zie je nog een brede strook land liggen: Noard-Fryslân Bûtendyks. Het is het onderwerp van een lezing van landschapsbiograaf en zelfverklaard ‘herontdekkingsreiziger’ Jeroen Wiersma.
Noard-Fryslân Bûtendyks is een uitgestrekt buitendijks gebied met zomerpolders en kwelders. ‘Het lijken velden die verstoken zijn van geschiedenis’, zegt Jeroen Wiersma. ‘Ik ben zelf opgegroeid in Ferwerd en altijd als ik op de dijk stond, voelde het alsof het de grens van de cultuur was. Ik dacht dat het lege gebied geen geschiedenis had.’
Welk verhaal wil je vertellen over Noard-Fryslân Bûtendyks?
‘Ik ben vooral geïnteresseerd in de sociale geschiedenis van het gebied: Hoe hebben mensen hier geleefd, en welke sporen hebben ze achtergelaten? In Noard-Fryslân Bûtendyks zie je de sporen nog heel duidelijk in de dijken en de structuur van de grond.’
‘Maar ik ben net zo geïnteresseerd in de huidige betekenis van het landschap. Het is extreem open, en dat trekt denk ik veel mensen aan. Door de leegte van het landschap word je zelf ook leeg in je hoofd. Ik wil de leegte aanvullen met verhalen. Noard-Fryslân Bûtendyks is het gevolg van een eeuwenlange traditie van inpolderen. Die is rond 1100 bij Bolsward begonnen en daarvandaan trok de grens langzaam naar het noorden. Zo is ook dit gebied ontstaan. Maar het is niet vanzelfsprekend dat het gebied er nu nog is. Het zou ook ingepolderd worden. Toen is er een grote maatschappelijke discussie gekomen die bekendstaat als “A tegen D”.’
‘Door de leegte van het landschap word je zelf ook leeg in je hoofd’
‘A tegen D’ zal sommige oudere bewoners van de streek nog bekend in de oren klinken. Het ging om de strijd tussen meerdere plannen waarop de bevolking mocht stemmen. Zo was er het plan uiteindelijk tot aan de Waddeneilanden land te winnen, in andere woorden: het plan om de eeuwenoude traditie van het inpolderen voort te zetten. De stem om het inpolderen te stoppen won en natuurbeschermingsorganisatie It Fryske Gea kreeg het gebied in beheer.
‘Het is lange tijd een beladen onderwerp geweest. De Ferwerders en de boeren beschouwen het buitendijkse gebied als hún achterland. Sommigen vonden het moeilijk te accepteren dat It Fryske Gea de regie overnam en ze ineens als pachtboeren aan allerlei voorwaarden moesten voldoen.’
Wat wil je benadrukken in je lezing?
‘Ik kom zelf uit Ferwerd en voel me betrokken bij de toekomst van het buitendijkse gebied. It Fryske Gea koesterde lange tijd het plan dat het gebied grotendeels verkwelderd moest worden. Dat was destijds een pijnlijk idee voor de mensen die aan de landaanwinning hadden gewerkt. Het was zwaar werk geweest, en dat zou tenietgedaan worden.’
‘Ik geloof dat de zomerpolders in het buitendijkse gebied ook waardevol zijn, zowel voor de cultuurhistorie als voor de biodiversiteit. Het verkwelderen van deze polders geeft een ander natuurtype, maar dat is niet per se beter. Ik merk dat veel mensen uit de buurt ook meer hebben met een zomerpolder met grutto’s dan met verkweldering. Ik ben niet volledig tegen verkweldering, maar een mozaïek van verschillende landschappen heeft veel waarde. Ik geloof dat ze daar bij It Fryske Gea inmiddels ook van doordrongen zijn: Ze hebben tegenwoordig veel meer oog voor de cultuurhistorische waarde van het gebied.’
Nieuwe veerdam
Als laatste noemt Wiersma de maatschappelijke discussie die nu aan de horizon van het lege gebied opdoemt: de plannen om de veerhaven richting Ameland van Holwerd naar Ferwerd te verplaatsen.
‘Ik maak me zorgen om de nieuwe veerdam die dan aangelegd gaat worden. Dan wordt het gebied in tweeën geknipt. Een van de redenen dat ik kom spreken is dat ik wil peilen hoe er hier tegen dit plan aangekeken wordt. Ik vind dat er goed over nagedacht moet worden. Dit gebied is uniek in Nederland: geen auto’s, lichtvervuiling en nauwelijks infrastructuur. Dat wil ik niet kwijt.’
De lezing ‘Noard-Fryslân Bûtendyks’ is op zaterdag 29 juni, om 15:00 in het bezoekerscentrum van Hegebeintum. Klik hier voor meer informatie.
De lezing is onderdeel van de terpendagen die elke zaterdag georganiseerd worden in een van de archeologische steunpunten in Noord-Friesland (Firdgum, Oudebildtzijl, Mantgum en Hegebeintum). De terpendagen zijn bedoeld om jong en oud te interesseren in de archeologie van de streek.
