Betje lag nooit wakker van klimaatverandering, maar toch begon ze langzaamaan te beseffen dat er dingen moesten veranderen. De vliegende klimaatactivist opent met haar eerste kleine daad van verzet in 2014, toen de school van haar kinderen ballonnen de lucht in wilde laten tijdens een jubileumfeest. Betje vond dat geen goed idee – ze wilde niet dat de ballonnen in de natuur terecht zouden komen, waar dieren er verstrikt in konden raken. Ze vroeg de school het ballonnenfestijn af te blazen, maar de ballonnen waren al gekocht en de school liet het gewoon doorgaan. Betje voelde zich een typische irritante klimaatactivist.
In 2020 nam haar leven een onverwachte wending, toen ze door The Climate Centre werd gevraagd om live cartoons te maken tijdens evenementen over klimaatverandering. De samenwerking met deze organisatie liet haar zien dat de desastreuze gevolgen van klimaatverandering nu al veel mensen in de wereld raken en nog het hardst de mensen die er het minst aan hebben bijgedragen. ‘Daarnaast daalde op dat moment het besef pas bij mij in, dat het niet zo is dat als een groep wetenschappers iets zegt, de politiek dat ook serieus oppakt’, vertelt Betje. ‘Toen dacht ik: dan moet ik zelf iets gaan doen, al weet ik niet waar te beginnen.’
Persoonlijk
De Vliegende klimaatactivist is geschreven voor mensen die aan het begin van hun klimaatactivisme staan – waar Betje vier à vijf jaar geleden ook stond. De cartoonist begon rond die tijd haar zorgen over het klimaat in haar dagboekstrips te verwerken. Deze werden gepubliceerd op sociale media en zijn verzameld in haar bundel 5500 Miles of Comics. Dit viel bij veel lezers in goede aarde; eindelijk eens iemand die de klimaatcrisis aankaart vanuit de vraag: hoe wil ik mij persoonlijk verhouden tot dit probleem?
Persoonlijk is De vliegende klimaatactivist dan ook zeker. ‘Ik ben erg verliefd op de autobiografische graphic novel’, vertelt Betje enthousiast. ‘Dat je de auteur er zo duidelijk in terugziet vind ik heel mooi.’ Ondanks het enthousiasme van haar fans, vond Betje het soms lastig om de waarde van haar werk in te zien. Het tekenen van strips doet ze namelijk graag, en kost haar daarom weinig moeite. ‘Als ik in de regen met een protestbord op straat stond, voelde het tenminste alsof ik iets bijdroeg. Tot ik het boek van klimaatwetenschapper Katharine Hayhoe las, waarin zij zegt: je uitspreken is ongeveer het belangrijkste wat je kan doen.’ Daardoor zag Betje in dat haar vorm van activisme in de eerste plaats het tekenen van strips is.
Transactioneel
De urgentie van je uitspreken over klimaatzorgen is ook aanleiding geweest voor de titel van deze graphic novel. Betje zag iemands post op Facebook over de cruiseschepen die in Rotterdam aanmeren en een enorme CO2-uitstoot veroorzaken. ‘De eerste reactie die hij kreeg op die post was: “jij vliegt ook nog wel eens, toch?” Dat irriteerde mij, want je snoert zo iemand de mond die een heel goed punt maakt.’ Kun je klimaatactivist zijn, terwijl je nog af en toe in het vliegtuig zit? is de vraag waar de titel mee speelt.
Maar wat als je niet zo’n creatieve geest als Betje hebt? ‘Ga eerst na in wat voor wereld je zou willen leven: waar loop je warm voor?’ Betje voelt veel voor de vergroening van een stad, terwijl een ander helemaal lyrisch wordt bij het zien van glimmende zonnepanelen op een dak. ‘Om de gewenste wereld tot stand te brengen, moet je kijken naar wat je te bieden hebt. Dit kan bijvoorbeeld kennis zijn, geld, of een lege ruimte waar iets mee gedaan kan worden. En tot slot: wat wil je ervoor terug? Denk aan saamhorigheid, een hobby of inkomen.’ Het is een vraag die wellicht wat transactioneel klinkt, maar – zo zegt Betje – ‘dat zorgt er wel voor dat je het vol kan houden, en dat is belangrijk.’
Vrijheid
Naast Betjes eigen verhaal, zie je in de De vliegende klimaatactivist ook hoe andere mensen zich in het klimaatactivisme hebben ondergedompeld. Om richting te geven aan haar persoonlijke verhouding tot het klimaatactivisme, interviewde ze verschillende personen. Zo komt Antonia Godber naar voren, die zichzelf heeft toegestaan om te doen waar ze echt van houdt: door middel van klimaatcafés moeders en gezinnen ondersteunen die net zo ontroostbaar zijn over klimaatveranderingen als zijzelf. Ook aan Daan van Alkemade en zijn ‘weeshuis’ voor spullen wordt aandacht besteed. Wellicht geen grote namen, maar juist dat maakt klimaatactivisme laagdrempelig. ‘Ik wil graag dat lezers denken: dit kan ik ook doen!’ Volgens Betje hoeft klimaatactivisme niet groots of meeslepend te zijn. ‘Ga gewoon eens met je buren praten over een egelgangetje door de tuinen.’ Zulke suggesties kunnen volgens haar werken als een omvallende dominosteen en allerlei andere ideeën in gang zetten. Voor je het weet begint iemand vol passie over het aanleggen van groene daken op schuren.
‘Begin vooral met iets waar je blij van wordt’, is Betjes advies. ‘Je hoeft niet iemand anders te worden; je bent goed zoals je bent.’ En wanneer die Ugly Christmas sweaters-dag aanbreekt op de school of werkvloer, raadt Betje aan jezelf af te vragen: past deze mileubelastende trui wel bij wat ik belangrijk vind? ‘En als dat niet zo is, kan je er gewoon nee tegen zeggen. Voel de vrijheid om dat te doen’.
De vliegende klimaatactivist, Nijgh & Van Ditmar, € 20,-
