Landschapstriënnale Waddenkust

Ik heb het altijd raar gevonden om de geschiedenis van de bewoning van de Waddenkust te beschrijven als een strijd tegen de zee. Alsof dat de grootste reden was om er te wonen: een robbertje vechten met de waterwolf. Weliswaar zijn vroegere dijkdoorbraken nog terug te vinden in het kustlandschap, zoals onze nieuwe Waddencorrespondent Sanne Meijer in dit nummer schrijft. Toch is strijd niet het enige verhaal over de Waddenkust. Mensen wonen naast de zee omdat die ook veel geeft. Je hebt vruchtbare grond, toegang tot open wateren en enorme vispopulaties – om maar wat te noemen. 

Geen wonder dat aan de Waddenkust tot ver in de negentiende eeuw een rijke en bruisende samenleving huisde, zoals geograaf Meindert Schroor vertelt. Bijna een op de tien Nederlanders woonde er in 1815. Nu…

Ik heb het altijd raar gevonden om de geschiedenis van de bewoning van de Waddenkust te beschrijven als een strijd tegen de zee. Alsof dat de grootste reden was om er te wonen: een robbertje vechten met de waterwolf. Weliswaar zijn vroegere dijkdoorbraken nog terug te vinden in het kustlandschap, zoals onze nieuwe Waddencorrespondent Sanne Meijer in dit nummer schrijft. Toch is strijd niet het enige verhaal over de Waddenkust. Mensen wonen naast de zee omdat die ook veel geeft. Je hebt vruchtbare grond, toegang tot open wateren en enorme vispopulaties – om maar wat te noemen. 

Geen wonder dat aan de Waddenkust tot ver in de negentiende eeuw een rijke en bruisende samenleving huisde, zoals geograaf Meindert Schroor vertelt. Bijna een op de tien Nederlanders woonde er in 1815. Nu is dat nog maar 3,5 procent. De cijfers zijn illustratief voor een bredere verandering. Het kustgebied is afgelegen geraakt en kon de afgelopen eeuwen op steeds minder aandacht rekenen. Wel lijkt daar volgens Schroor nu langzaamaan verandering in te komen. 

In 2023 richt de Landschapstriënnale de schijnwerpers op de Dynamische Waddenkust van Noord-Holland, Friesland en Groningen. Deze driejaarlijkse manifestatie strijkt iedere editie neer in een andere regio en wakkert met symposia, excursies en debatavonden het gesprek aan over het verleden en de toekomst van het Nederlandse landschap. 

Uit dit themanummer, dat Noorderbreedte samen met de Landschapstriënnale maakte, blijkt waarom de aandacht voor dit gebied groeit. Wie het landschap leert lezen, vindt langs de Waddenkust een cultuurhistorische schat, aldus landschapshistoricus Lisa Timmerman. Auteur van De Friezen Flip van Doorn volgt op zijn fiets het tracé van het Dokkumer Lokaaltje, de tramlijn tussen Dokkum en Leeuwarden die eind vorige eeuw volledig in onbruik is geraakt. Daar treft hij sporen aan van de vroegste bewoning in het gebied. 

Maar de aandacht voor het kustgebied groeit ook omdat grote maatschappelijke en natuurlijke ontwikkelingen elkaar daar raken. De bereikbaarheid van de kustregio neemt af, oude kerken komen leeg te staan. Door droogte krijgt de landbouw achter de dijk te maken met verzilting. De agrarische wereld stelt alles op alles om dat te voorkomen, maar er gaan ook stemmen op voor zouttolerante landbouw. Boeren zetten zich in voor toekomstbestendige lokale productieketens en worden daarbij geholpen door recent opgerichte initiatieven als De Streekboer. En de opkomst van planten als zeekweek in kwelders geeft te denken over de mate waarin mensen het landschap kunnen en moeten beheersen. 

Leden kunnen het nieuwe nummer hier online inkijken en downloaden.