Hoewel het landschap voortdurend onderhevig is aan veranderingen, is in Drenthe relatief nog veel van de eigen identiteit bewaard gebleven. De menselijke hand is minder zichtbaar dan in veel andere provincies. Deze eigen identiteit, gevormd tijdens de laatste ijstijden, is in bijvoorbeeld het Fochteloërveen, de Zeijerstrubben of in het stroomdal van de Drentsche Aa nog goed te herkennen.
Luisteren naar het landschap
Voor Berend Groen vormt dit landschap de ultieme bron van inspiratie, ook omdat het zoveel afwisseling biedt. Urenlang kan hij, gewapend met een schetsboek, ‘rondbaggeren’ in dit land, op zoek naar de oerstructuren ervan.
‘Als je daar bent’, zegt Groen in een interview uit 1992, ‘dan moet je luisteren naar het landschap; luisteren, kijken, ruiken. Je moet ervoor openstaan; pas dan kan er zoiets als contact ontstaan, komen de emoties los.’ Evenwicht zoeken tussen de emoties die worden opgeroepen en de analyse van het landschap is voor hem van essentieel belang. Wat hij wil is het landschap zo eenvoudig mogelijk weergeven, de essentie ervan te ‘pakken’ krijgen. Daartoe ontdoet hij het van niet ter zake doende elementen; geen mensen of huizen en slechts sporadisch een boom of een hunebed. Zijn schilderijen ontstaan langzamerhand, in een voortdurende reflectie op zijn herinneringen en de vele schetsen en voorstudies die hij ter plekke maakt. Schilderen doet hij in het atelier.
Meanderende rivieren
Realistisch is een term die past bij zijn landschappen; hij gaat immers uit van de zichtbare werkelijkheid. Tegelijkertijd ontstaat er iets abstracts omdat hij het landschap terugvoert tot de kern. Groens landschappen hebben bijna altijd meanderende rivieren of beken als thema. Op het eerste gezicht zijn ze allemaal van een mysterieus grijsachtig blauw of blauwachtig groen maar bij nadere beschouwing valt een zeer genuanceerd kleurgebruik op; vele tinten grijs, groen en blauw. Groen schildert in een soort moderne pointillistische techniek, een zeer arbeidsintensieve techniek waarbij hij gebruikmaakt van complementaire kleurcontrasten. Laag voor laag zet hij primaire en secundaire kleuren die elkaar versterken of aanvullen en met elkaar vermengd voor een neutraal grijs zorgen, in streepjes naast elkaar op het doek. Vervolgens bewerkt hij het schilderij zodanig dat het een eigen identiteit krijgt.
Land, lucht en water
Ook het schilderij Drentsche Aa bij Westlaren is in subtiele, bijna monochrome kleuren op doek gezet. De compositie wordt bepaald door horizontale banen waarin we twee delen kunnen onderscheiden. Het onderste deel wordt beheerst door het water en de oevers van de Drentsche Aa, het bovenste door de lucht. Dat is precies waar het om gaat in de landschappen van Berend Groen: land, lucht en water.
Door het tonale kleurgebruik roept Groen de sfeer op van een herfstige namiddag. Licht speelt hierbij een grote rol. Niet het felle licht van de zon – te veel schaduwen volgens Groen – maar juist het gedempte licht dat zo kenmerkend is voor de herfst of het vroege voorjaar, zijn favoriete jaargetijden. Het licht bepaalt ook in Drentsche Aa bij Westlaren de sfeer, de vorm en de kleur van het landschap. Door het subtiele gebruik van licht en donker ontstaat er diepte en worden lucht, aarde en water een eenheid. De glooiende oevers van de Drentsche Aa, enigszins schuin in het beeld geplaatst, zorgen met de horizontalen van horizon en lucht voor een zekere spanning. Berend Groen wil met zo weinig mogelijk middelen zo veel mogelijk zeggen.
Voor hem is de natuur heilig maar hij beseft tegelijkertijd dat die natuur door mensenhanden wordt bedreigd en dat veel mensen ervan vervreemd zijn. Berend Groen geeft ons in zijn landschappen de natuur terug die we verloren hebben.
