In de fraaie erfgoedlogiesboerderij ‘Rikkerda’ in Lutjegast vertellen Frits Schuitemaker en Wouter Dijk enthousiast over de Art Houses. Schuitemaker is door het bestuur van de Stichting Art Houses aangesteld als projectcoördinator en Wouter Dijk heeft als deelnemend kunstenaar één van de kunstzinnige recreatiewoningen ontworpen. Samen met Wilma Colewij en Greet Oosterhuis is hij initiatiefnemer van dit opmerkelijke project. Het bestuur van de Stichting, bestaande uit Wouter Dijk, landschapsvormgever Joop van de Pol, architect Christa Kuiper en ondernemer Elly Koerts heeft als doelstelling om op innovatieve en experimentele basis iets totaal nieuws in het landschap tot stand brengen waarbij de integratie van hedendaagse kunst en recreatie centraal moet staan. Kleinschaligheid moet het geheel een uniek karakter geven. Bezoekers hoeven de bijzondere recreatiewoningen niet alleen passief te ondergaan, maar kunnen ze actief als kunstwerk beleven door er in te verblijven. Je zou het overnachten in een mini-museum kunnen noemen. De initiatiefnemers zien ‘beleving’ als het sleutelwoord bij deze integratie van kunst en recreatie. Volgens Wouter Dijk en Frits Schuitemaker gaat het om een volstrekt nieuwe kijk op recreëren. Meer dan twee jaar intensieve voorbereiding heeft uiteindelijk geleid tot het projectvoorstel Art Houses dat voor 40% betaald wordt door de deelnemende ondernemers en voor 60% door subsidies van LEADER+, provincie Drenthe en de deelnemende gemeenten. Op vrijdag 8 februari jl. is tijdens een feestelijke bijeenkomst het startsein gegeven voor de bouw van zes Art Houses in Drenthe. Bij die gelegenheid is op recreatiepark ‘Lanka’ in Ruinen het bouwbord voor de eerste twee kunstzinnige onderkomens onthuld. De andere Art Houses komen in Schipborg (Musarrindill), in Nieuwediep (Park van Ruiten) en in Uffelte. Hier komt een tweetal kunstwoningen op de Blauwe Haan. De te realiseren huizen zijn bedacht door de kunstenaars William Speakman, Ira Koers, Teun Hocks, José Vorstermans, Wouter Dijk en Jaap Bakker. De laatste is met collega’s van bureau KR8 Architecten in Borger ook als architect bij dit project betrokken.
Standaardbungalowparken zijn er genoeg
Wouter Dijk zegt dat het de hoogste tijd is om binnen de recreatiewereld in Drenthe met nieuwe initiatieven te komen. ‘Er is geen sprake meer van innovatie. De vooraanstaande positie die Drenthe in de verblijfsrecreatieve wereld innam, is men zo langzamerhand kwijtgeraakt. Het is eenvormigheid troef. Door kunstenaars in te zetten in de recreatiesector is het mogelijk de saaiheid te doorbreken. Zo kunnen we aan vernieuwing werken en een ander imago voor de provincie bewerkstelligen. We proberen kunst, cultuur en recreatie bij elkaar te brengen. Dat heeft een meerwaarde. Recreatie alleen verkoopt niet meer. Standaard bungalowparken zijn er genoeg. Voor kunstenaars is het heel bijzonder om zich met verblijfsrecreatie bezig te houden en niet langer enkel kunst om de kunst te maken.’ Het traject dat vanaf 2001 is doorlopen om dit voorjaar de eerste steen voor een Art House te kunnen leggen was niet gemakkelijk. ‘Je moet volhardend zijn. Het is een project van lange adem. Dat begon al met de subsidieregelingen,’ zegt Frits Schuitemaker. ‘Die zijn steeds ingewikkelder geworden. Dat geldt ook voor de Leadergelden. Er zijn zoveel regels waar aan voldaan moet worden, zoveel voorwaarden. Ik ben de afgelopen jaren intermediair geweest tussen de mensen met de creatieve ideeën en de subsidieverstrekkers die allerlei regelingen hebben bedacht waar zo’n project binnen moet passen. Bovendien hebben we tot nu toe moeten werken met het reeds in 2001 toegekende budget. Dat is niet geïndexeerd en dat stelt ons natuurlijk wel voor problemen. Ik voelde me regelmatig een boekhouder en dat was helemaal niet wat ik wilde.’ Van een geheel andere orde waren de contacten in de ambtelijke wereld. Schuitemaker: ‘Wij zijn innovatief en experimenteel bezig. Er is geen voorbeeldproject in Nederland waar naar gekeken zou kunnen worden. De recreatiehuizen die we willen bouwen zijn tegelijkertijd kunstwerken, maar die passen natuurlijk niet in de geldende bestemmingsplannen. Ze voldoen niet aan allerlei bouwvoorschriften. Dat betekent dat je in boeiende discussies verzeild raakt met ambtenaren. Die gaan bij hun beoordeling van bouwwerken in de eerste plaats uit van de bestaande regelgeving en daar kunnen wij nou net niks mee. Zo heeft één van de ontwerpen min of meer ronde deuren. Op het gemeentehuis kreeg ik te horen dat deuren rechthoekig behoren te zijn en moeten voldoen aan een bepaalde maatvoering. Als ik dan zeg dat het in dit geval om kunst gaat dan is duidelijk dat dat lastige gesprekken oplevert.’ Wouter Dijk: ‘Bestuurders als wethouders en gedeputeerden hebben vaak minder problemen met de plannen. Die waren vanaf het begin enthousiast, omdat ze wel zagen dat Drenthe zich met een dergelijk project kan profileren in de toeristische markt. Daar kijken ze eerder naar dan naar de bestaande regelgeving. Ambtenaren zoeken vaak naar harmonie. Wij willen op sommige plekken juist het contrast. We vinden dat bij de Art Houses de kunstenaar in feite het laatste woord moet hebben. Ook met betrekking tot de kleurstelling. Maar om uit een dreigende impasse te komen waren ze wel bereid tot enige aanpassing.’
Art Houses leveren bijdrage aan regionale economie
Zowel Wouter Dijk als Frits Schuitemaker geven aan dat het begintraject vooral zo lastig was omdat er nog geen concreet beeld gegeven kon worden van wat men zich voorstelde. Voorbeelden zijn er niet in Nederland. Wouter Dijk: ‘Er was een plan, maar nog geen tekening. Een recreatieondernemer zegt niet op voorhand dat hij wil investeren in een project waar hij nog geen beeld van heeft. Op de gemeentehuizen kon men zich ook nog geen voorstelling maken van wat we van plan waren. Als je zegt dat het om kunstwerken gaat waar je ín kunt verblijven en dat je binnenin kunt beleven wat de kunstenaar je aanreikt dan is dat erg abstract. We moesten kunstenaars ontwerpen laten maken en daarvoor ook betalen zonder dat we wisten of er in de recreatiewereld belangstelling zou zijn. Erg spannend allemaal. Maar goed, uiteindelijk hebben we genoeg participanten enthousiast kunnen maken om het project van de grond te kunnen krijgen.’
De initiatiefnemers zijn destijds begonnen met een dertigtal kunstenaars te benaderen met de vraag of die iets zagen in de plannen. Dat gebeurde op basis van criteria die door een onafhankelijke commissie waren vastgesteld. Uiteindelijk zijn er tien kunstenaars overgebleven die de vraag kregen om een ontwerp te maken voor een Art House. Bedoeling was om in eerste instantie zeven projecten te realiseren. In de praktijk worden er dit voorjaar zes Art Houses gebouwd en voor de komende zomer kunnen deze worden geboekt. Het gaat om verblijfsaccommodaties voor maximaal zes personen die aan de huidige hoge eisen met betrekking tot comfort voldoen. De alternatieve recreatiebungalows krijgen een drie tot vier sterren kwalificatie. Na de gesubsidieerde opstartfase moet het project gecontinueerd worden, vooral in promotionele zin. De Stichting Art Houses vraagt van de deelnemende recreatieondernemers een jaarlijks contributiebedrag waarvoor promotiemateriaal gemaakt gaat worden. De stichting zorgt verder voor kwaliteitsbewaking, voor continuïteit en onderzoekt de mogelijkheden voor expansie. Vanaf het moment dat de Art Houses daadwerkelijk gebouwd zijn is het de bedoeling om kunst, cultuur en economie met elkaar te verbinden door arrangementen te ontwikkelen. Frits Schuitemaker: ‘Door cultuur niet alleen te zien als kostenpost kunnen de Art Houses een bijdrage leveren aan de versterking van de regionale economie.’
Omgevallen huis
De verschillende schetsontwerpen voor de Art Houses zijn bij elkaar gebracht in een boekwerk. Wouter Dijk vertelt enthousiast over zijn ontwerp dat hij de naam ‘Falling House’ heeft meegegeven. ‘Mijn ontwerp is gebaseerd op het idee dat dingen die omgevallen zijn onmiddellijk hun functie verliezen. We kennen er direct een andere waarde aan toe. Ik heb de functie gehandhaafd. Mijn Art House is een omgevallen huis middenin het Drentse landschap, maar het is een huis gebleven. Door met spiegels te werken gaat het huis als het ware op in het landschap, want je ziet of de grond of de lucht gereflecteerd maar nooit jezelf. Voor de recreant die er in verblijft, zal het een belevenis zijn.’ Frits Schuitemaker en Wouter Dijk dromen al over een vervolg voor hun project. Wouter Dijk: ‘Het liefst zou ik dit soort woningen bouwen, met steeds een dagwandeling afstand ertussen, van de Waddenzee tot in Zuid-Spanje.’ Frits Schuitemaker: ‘Je kunt van alles koppelen aan die Art Houses, ook op kleine schaal, bijvoorbeeld binnen Drenthe. Verbindende wandelroutes over zandwegen, andere vormen van kunst, verhalen, streektaalprojecten enz. Culturele diversiteit is belangrijk. Dat willen we via dit project versterken. Als er straks veel vraag naar de Art Houses is dan gaan we met een vervolg aan de slag. Ik denk trouwens dat recreatieondernemers dan uit zichzelf ook wel bereid zullen zijn om dit op te pakken. Ook zonder subsidie. Als ze maar zien dat het werkt. Maar dit eerste plan was zonder financiële ondersteuning niet van de grond gekomen.’
