Vanuit welke idealen voerde Sicco Mansholt zijn landbouwbeleid? Hoe zien we die terug in het hedendaagse Noord-Nederlandse landschap? Terwijl de ‘Stichting 100 jaar Sicco Mansholt’ nog hard werkt aan de herdenking van Mansholts geboortedag op 13 september 2008, frist Noorderbreedte het collectieve geheugen vast wat op. Een gesprek met Hendrik Oosterveld, directeur regio Noord van het ministerie van LNV, en Dirk Strijker, bekleder van de Mansholtleerstoel voor plattelandsontwikkeling aan de Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen van de RuG.
‘Mansholt streefde naar een zo hoog mogelijke productie tegen lage kosten én een redelijk bestaan voor boeren en landarbeiders’, zegt Hendrik Oosterveld. ‘Als de eerste naoorlogse minister van Landbouw en Voedselvoorziening (1945-1958) was hij een groot voorstander van grootschaligheid in de landbouw.’
Dirk Strijker: ‘Vanuit die gedachte heeft Mansholt het EU-landbouwbeleid (1958-1973) ook vormgegeven en gezorgd voor een stabiele marktsituatie op lange termijn. Vanaf begin jaren zestig kregen boeren gegarandeerd hoge prijzen voor hun producten. Zo hadden ze zekerheid, waardoor ze konden investeren in machines en hun bedrijven konden vergroten. Dat heeft de Nederlandse en Europese landbouw, en daarmee het landschap, de afgelopen 45 jaar bepaald.’
Oosterveld: ‘Mansholt stimuleerde de schaalvergroting met een beleid van ontwikkeling en sanering. Zo steunde hij de rentesubsidies. Veel ligboxenstallen uit de jaren zestig en zeventig in ons landschap danken we aan deze steun. Ruilverkaveling en landinrichting hadden echter de meeste landschappelijke gevolgen. Kijkend naar de kaart van Noord-Nederland zie je dat er overal grootschalige, ingrijpende veranderingen hebben plaatsgevonden, gebieden als Drentse Aa en Noordelijke Friese Wouden uitgezonderd. Van grote invloed op het landschap was dat de verkaveling verbeterde door kavelvergroting, percelen aan te sluiten, de perceelsvorm recht te maken en bedrijven uit dorpen te verplaatsen naar soms voorheen nagenoeg open gebieden. Verder vervingen genormaliseerde, rechte stromen de kronkelende beken, om de waterhuishouding te verbeteren. De ontsluiting verbeterde door de aanleg van nieuwe wegen, door wegen recht te trekken en onverharde wegen op te heffen. Samengevat heeft dit geleid tot een aanzienlijke verandering van het cultuurlandschap en tot een sterke landbouw met internationaal gezien een goede concurrentiepositie.’
Strijker: ‘Het Mansholtplan (1968), waaraan Mansholt eigenlijk zijn naamsbekendheid dankt, heeft niet zo’n grote invloed op landbouw en landschap gehad. In dit plan pleitte hij voor schaalvergroting door de bedrijfsstructuur in de landbouw vanbovenaf drastisch te veranderen. Dat bleek te top-down te zijn. Uiteindelijk heeft Mansholts markt- en prijsbeleid een bottom-up schaalvergroting teweeggebracht en is toch gebeurd wat hij met zijn Mansholtplan voor ogen had.’
Herdenking geboortedag Sicco Mansholt op 13 september 2008
> Minister van LNV Gerda Verburg onthult in Blauwestad het door Marten Grupstra gemaakte standbeeld van Mansholt.
> Symposium over Mansholt in cultuurcentrum vanBeresteyn in Veendam (zie www.plattelandseconomie.nl).
En verder
> Mansholts dochter Theda Mansholt opende op 22 juni een expositie over haar vader in het Veenkoloniaal Museum te Veendam (t/m 4 januari 2009, zie www.veenkoloniaalmuseum.nl).
