Beeldlijn maakt documentaires over het culturele, sociale en politieke leven in Noord-Nederland en gaat zich ook toeleggen op landschappelijke onderwerpen. Deze zomer verschijnen drie nieuwe films.

Siepe is coördinator van Stichting Beeldlijn, die op haar website een lange lijst namen heeft staan van noordelijke personen over wie een filmportret is gemaakt. Kunstenaars als Rutger Kopland, Jan Steen, Gerrit Krol, Marten Klompien en natuurlijk leden van De Ploeg, maar ook kleurrijke politici als Fré Meis en Ypke Gietema. Ze werden uitgezonden op de regionale televisie, bij landelijke omroepen als de NPS en op themakanalen als Cultura en Holland Doc. Rolprenten die vaak lovend zijn besproken in de pers. Zo vond NRC Handelsblad het portret van Kopland ‘een feest om op tv te zien’.
Toch was het vorig jaar bijna gebeurd met het in 1988 opgerichte Beeldlijn. Blut was de stichting, die tot dan toe bestond uit een clubje hartstochtelijke lieden die gemiddeld een film per jaar afleverden. De gedeputeerde van de provincie en de wethouder van de gemeente Groningen weigerden de kas langer te spekken. Maar Provinciale Staten en de gemeenteraad riepen de bestuurders eind 2008 fractiebreed terug. Onder voorzitterschap van de Groningse ex-wethouder Wicher Pattje en met journalist Lejo Siepe als kwartiermaker had het nieuwe bestuur van Beeldlijn er twee jaar hard aan getrokken om de documentaire op de agenda te krijgen bij bestuurders. Uiteindelijk dus met succes. De stichting heeft door de subsidie nu vier jaar ademruimte, en kan met Siepe als parttime betaalde kracht nieuwe initiatieven ontplooien.

Altijd roering

Enthousiast komt Siepe het terras oplopen waar we hebben afgesproken. Midden jaren tachtig begon hij bij Radio Noord. Later werd hij verslaggever voor de VARA-radio en maakte hij voor de NPS-radio portretten van wetenschappers en kunstenaars. Tegenwoordig doet hij voor het VPRO radioprogramma Argos research-journalistiek. Hij tekende onder meer voor recente documentaires over Meerstad. Verder interviewt hij in vele producties van Beeldlijn.
Vaak staat in de aftiteling van die producties ook de naam van oprichter Buddy Hermans. Deze filmer in hart en nieren barst van de prachtige oude opnames waarop de noordelijke kunstscene in de jaren zestig en zeventig te zien valt. Veel mensen – ook buiten het Noorden – kennen Nicolaas Hendrik Werkman en de schildergroep De Ploeg die voor de Tweede Wereldoorlog het Reitdiep populair maakte. Weinigen weten dat ook daarna tal van kunstenaars in de noordelijke regio trendsettende ideeën hebben uitgebroed. Hermans heeft rijkelijk uit dit materiaal geput voor Jong in Groningen, die op 26 juni in première ging in bioscoop Pathé in Groningen.
Siepe haalt een Apple uit zijn rugzak en laat fragmenten uit de documentaire zien. Een aanstekelijk stukje werk. Het Noorden stond in die jaren vooral bekend om zijn smerige industrie, die bovendien op omvallen stond, zo leren we. Toch werd in Groningen de democratisering van de kunst uitgevonden: een tentoonstelling in V&D compleet met aankoopregeling, zodat ook onbemiddelde mensen een schilderij konden aanschaffen. In het kunstcircuit was altijd roering. En er was ‘gedoe’ over een ontbloot lichaamsdeel of een ‘wicht zonder kleren’ – compleet met de publicitaire herrie en ook aandacht van landelijke media.

Sterrebos

Beeldlijn koos voor Jong in Groningen kunstkenner Henk van Os als verteller. Met het persoonlijke verhaal over zijn jonge jaren in Groningen zuigt Van Os de kijker de historie van de Groningse kunstenaarsscène in. We slenteren met hem langs het koepeltje in het Sterrebos als hij van Helpman naar het Praedinius Gymnasium fietst. Daar leert hij Siep van den Berg kennen, die er zijn abstracte schilderijen uitstalt. Diezelfde Siep van den Berg bracht in mei 1946 Karel Appel en Corneille met een tentoonstelling in Groningen, ver voordat deze jongens doorbraken met Cobra. Vervolgens, aan tafel bij zijn vader van moeder, verneemt de jonge Van Os dat zulke moderne werken eigenlijk geen kunst genoemd mogen worden. Maar later krijgt hij zijn vader toch mee in zijn nieuwsgierigheid naar die jonge kunstenaars. Pa Van Os regelt zelfs een ontmoeting tussen zijn zoon en Jos de Gruyter, de toenmalig directeur van het Groninger Museum.
‘We laten met deze documentaire zien hoe belangrijk een regio als Groningen is voor de ontwikkeling van kunst’, zegt Siepe. Dat past in de bredere doelstelling van Beeldlijn: het culturele erfgoed van het Noorden vastleggen en verspreiden onder een groot publiek, om zo een beeld uit te dragen van de dynamiek van de Noord-Nederlandse samenleving.
Hoe het komt dat het Noorden smaakmakend is op kunstgebied? Dat zit hem toch in het beleid, denkt Siepe. De oude beelden van cultuurambtenaar Pier Tania die de kunstuitleen in V&D opent, onderschrijven dat. ‘Er was een periode dat cafés uitsluitend vergunning kregen om laat open te blijven als ze livemuziek hadden. Daardoor zeiden caféhouders al snel: Kom maar spelen met je bandje. Zo is Herman Brood begonnen, ook Phoney & the hardcore, Hanneke Kappen en andere nu grote namen.’
Groningen is de stad van literaire cafés, dichterfestivals en allerhande evenementen. Siepe trekt een parallel met Beeldlijn: ‘Geen enkele stad of provincie heeft een instituut voor documentaires. Groningen wel.’

Obama van Friesland

Behalve Jong in Groningen bracht Beeldijn onlangs ook een film uit over een wat vergeten Fries: Zelfs vindt de mus een huis, o Heer, een portret van de politicus, vakbondsman en dominee Aritius Sybrandus Talma (1864-1916), die als bijnaam ‘de rode dominee’ had. Talma legde de basis voor de AOW en ons pensioenstelsel. Doekle Terpstra noemt hem in de film ‘de Obama van Friesland’, vanwege zijn overtuigingskracht, daadkracht en elan.
Later deze zomer verschijnt Beeldenstroom, een documentaire over kunstwerken die in de afgelopen jaren geplaatst zijn langs de vaarweg van Delfzijl naar Lemmer, beelden vervaardigd door kunstenaarskoppels van typografen/kunstenaars en dichters/schrijvers. Daarna volgt een portret van dichteres Vasalis.
De onderwerpen van de documentaires die Beeldlijn totnutoe uitbracht, lijken wat hapsnap gekozen. Siepe wil meer lijn brengen in de activiteiten en ook het noordelijke landschap erbij betrekken omdat de regio ook daarin haar eigenheid toont. Het nieuwe, geprofessionaliseerde Beeldlijn wil er ook voor zorgdragen dat oud beeldmateriaal behouden blijft – oude opnamen verpulveren als ze in de kast blijven liggen. Buddy Hermans, Jan de Ruiter en Peter Verwey, de oprichters van Beeldlijn, hebben kasten vol archiefbeelden uit de stad en ommelanden.
Verder speurt Siepe naar nieuwe technieken en hedendaagse manieren om de wereld te bekijken. Beeldlijn wil daartoe jonge documentairemakers in het zadel helpen, onder meer door financiering voor hun producties te regelen. ‘Er zijn heel wat (Randstedelijke) subsidiepotjes, maar weinig ervan komt in de regio terecht. Dat moet anders.’
Met drie nieuwe producties deze zomer zet Beeldlijn zichzelf fors op het podium. Jong in Groningen sluit aan bij de gelijknamige tentoonstelling in het Groninger Museum (tot december 2009, zie ook pagina 60-61) en dat lijkt een geheid recept voor publieksaandacht. De meeslepende stem van Henk van Os zal zeker helpen om Beeldlijn ook in het Westen bekender te maken.

Trefwoorden