Asturisch – Xéra Raíz
Vérval, jullie wonen al enkele aantal jaren in Leeuwarden. Wat bracht jullie hierheen?
,,We hielden Friese contacten sinds 2010 en we vonden het erg belangrijk hoe ze voor kleine talen zorgden. In die tijd waren we er bij een paar optredens. We verhuisden uiteindelijk in 2016 naar Friesland om meer plannen te ontwikkelen. Friesland is een voorbeeld van een kleine cultuur die nog steeds heel belangrijk voor komende generaties is.’’
,,Tegenwoordig leven we in een geglobaliseerde wereld waarin bijna alles een stereotiep is. Wij hebben op deze manier geleefd eigenlijk sinds de komst van internet. We voelden ons een aantal jaren zeer op ons gemak. We hadden veel contact met veel mensen en onze wereld leek gezellig te worden en dachten voor een moment dat we niet meer…
Asturisch – Xéra Raíz
Vérval, jullie wonen al enkele aantal jaren in Leeuwarden. Wat bracht jullie hierheen?
,,We hielden Friese contacten sinds 2010 en we vonden het erg belangrijk hoe ze voor kleine talen zorgden. In die tijd waren we er bij een paar optredens. We verhuisden uiteindelijk in 2016 naar Friesland om meer plannen te ontwikkelen. Friesland is een voorbeeld van een kleine cultuur die nog steeds heel belangrijk voor komende generaties is.’’
,,Tegenwoordig leven we in een geglobaliseerde wereld waarin bijna alles een stereotiep is. Wij hebben op deze manier geleefd eigenlijk sinds de komst van internet. We voelden ons een aantal jaren zeer op ons gemak. We hadden veel contact met veel mensen en onze wereld leek gezellig te worden en dachten voor een moment dat we niet meer alleen zouden zijn, maar na een paar jaren geloven we daar niet meer in. Onze meeste partners denken dat nu een van onze belangrijke waarden de authenticiteit is. De kleine talen, de landen, de tradities zijn nu een symbool van onze oorspronkelijke waarden. We zijn bang voor de virtuele wereld waarin een foto belangrijker dan de echte ervaring is. Wat wij naar Leeuwarden hebben gebracht is een stukje authenticiteit door onze muziek en door ons gedrag. De Asturische authenticiteit.’’
Wat betekent de naam van jullie groep, Xera (of Xera Raíz)?
,,‘La Xera’ betekent in de Asturische taal ‘eigen taak’ of ‘dagelijkse taak’. In Asturië was het ‘xera’ van een boer naar de berg gaan (om voor de dieren te zorgen) en/of naar de moestuin. Het is jouw belangrijke werk, jouw eigen werk. Hier in Friesland hebben jullie koeien, kaas, boter… jullie ‘xera’ had en heeft daar mee te maken. De band is ‘Xera’ genoemd omdat hij een culturele taak voor Asturië was, omdat Xera dé culturele taak van Asturië was. Er zijn veel video’s en er is veel informatie over te vinden op: http://xera.eu.’’
,,‘Raíz’ betekent ‘wortel’, ‘root’. ‘Xera-Raíz’ is een minimalistische muzikale expressie van de oorspronkelijke ‘Xera’. ‘Xera-Raíz’ is de akoestische versie van Xera. Daarom kwam de band naar Leeuwarden om muziek te spelen. Maar Flavia en ik zijn eigenlijk ‘Xera’ (met of zonder ‘raíz’), dat is de naam van de oorspronkelijke muziekgroep die we in Spanje hebben opgericht. De band bestaat uit nog drie mensen en ontwikkelt grote podiumprojecten. ‘Xera-Raíz’ is slechts een akoestisch trio.’’
Hoe levendig is de Asturische cultuur en wat maakt de Asturische cultuur bijzonder binnen Spanje?
,,Het klimaat in Noord-Spanje is heel anders. We hebben een grote bergketen (het Cantabrisch Gebergte , red.) die in het verleden de hele kust isoleerde. Galicië, Asturië en (minder) Cantabrië hadden beter contact met andere mensen via de zee dan via de bergen. Het contact via de zee zorgde voor andere culturele invloeden in Asturië. Daarom hebben we in Asturië en Galicië een ander klimaat en een andere cultuur dan in de rest van Spanje. Dat betreft bijzondere tradities, dansen, eten en muziek.’’
Wat is de status van de Asturische taal binnen Spanje en Asturië?
,,De Asturische taal wordt door UNESCO en in alle academische gebieden van het Spaans erkend als het laatste stukje van de oorspronkelijke Romaanse taal ‘Asturleonés’. Die taal is de officiële taal in een bepaald gebied van Portugal, in Miranda do Douro. De Asturische en Spaanse overheden willen enige bescherming voor de taal, maar geen officiële status omdat ze dat gevaarlijk vinden. Ze denken dat het in de toekomst nog een probleem voor de centrale regering kan worden en er genoeg nationalisme problemen in Spanje zijn.’’
Zijn er van de taal veel varianten? En wordt er veel in de taal geschreven of gezongen?
,,Asturisch heeft verschillende dialecten. Gereguleerd door de Academia de la Llingua Asturiana wordt het voornamelijk gesproken in Asturië (behalve in het westen, waar Galicisch-Asturisch wordt gesproken). Het dialect gesproken in het aangrenzende gebied van Castilië en León staat bekend als Leonese. Asturische dialecten zijn traditioneel verdeeld in drie gebieden, die eigenschappen delen met het dialect dat in León wordt gesproken: westelijk, centraal en oostelijk. De sprekers kunnen elkaar onderling verstaanbaar. Centraal Asturisch, met de meeste sprekers (meer dan 80 procent) is de basis voor het standaard Asturisch. De eerste Asturische grammatica werd gepubliceerd in 1998 en het eerste woordenboek in 2000.’’
,,West-Asturisch wordt gesproken tussen de rivieren Navia en Nalón, in het westen van de provincie León (waar het bekend staat als Leonese) en in de provincies Zamora en Salamanca. Centraal Asturisch wordt gesproken tussen de Sella-rivier en de monding van de Nalón-rivier in Asturië en ten noorden van León. Oost-Asturisch wordt gesproken tussen de Sella-rivier, Llanes en Cabrales. Het Asturisch gaat geleidelijk over in Cantabrisch in het oosten en Eonavisch in het westen. Cantabrisch of Montañés wordt gesproken in het oosten van Asturië en in delen van Cantabrië (de Valleien van Pas en Soba). Cantabrisch werd vermeld in de UNESCO-Atlas van de Wereldtalen in Gevaar 2009. De opname van Eonavisch (gesproken in het westen van Asturië, grenzend aan Galicië) in de Galicische taal is controversieel, omdat die overeenkomsten vertoont met het West- Asturisch.’’
,,De eerste geschreven documenten dateren uit de 10e eeuw en moderne literatuur begon in de zeventiende eeuw met het werk van dominee Antón González Reguera. In de 18e eeuw was de intellectuele Gaspar Melchor de Jovellanos zich bewust van de historische en culturele waarde van wat hij ‘onze taal’ noemde en benadrukte hij de urgentie van het samenstellen van een woordenboek en een grammatica, en de oprichting van een taalacademie. Het duurde meer dan een eeuw voordat het dankzij de inspanningen van de Asturische politici lukte om deze plannen te realiseren. Bekende schrijvers waren Francisco Bernaldo de Quirós Benavides (1675), Xosefa Xovellanos (1745), Xuan González Villar y Fuertes (1746), Xosé Caveda y Nava (1796), Xuan María Acebal (1815), Teodoro Cuesta (1829), Xosé Benigno García González, Marcos del Torniello (1853), Bernardo Acevedo y Huelves (1849), Pin de Pría (1864), Galo Fernández en Fernán Coronas (1884).’’
,,De Asturische taal is tegenwoordig een levende realiteit binnen het territorium van Asturië, met ongeveer honderdvijftig jaarlijkse publicaties. Het gebruik van de Asturische taal in de muziek hangt samen met het nationalisme van de negentiende eeuw. Eerder was er voornamelijk instrumentale muziek. Tegenwoordig zijn er meer dan honderdvijftig Asturische muziekgroepen die in de Asturische taal zingen en publiceren.’’
In welk opzichten is de muziek die jullie maken typerend voor Asturisch?
,,Onze muziek wordt gecomponeerd door Asturische mensen die heel betrokken bij hun tradities zijn. We hebben in de bergen gerend en genoten van de Asturische natuur, we hebben in ons land, onze natuur en geschiedenis inspiratie gekregen om nieuwe muziek te maken. Het is ook zo dat we een paar versies van belangrijke bestaande Asturische liedjes gemaakt hebben, maar dat zijn uitzonderingen.’’
Het Asturisch stond deze zomer een week in de belangstelling in het talenpaviljoen in het kader van Lân fan Taal in de Prinsentuin in Leeuwarden. Waaruit bestond jullie bijdrage aan de ‘week van het Asturisch’?
,,Met de ondersteuning van verschillende organisaties qua materialen hebben we alles geregeld. We keken naar het Talenpaviljoen als een unieke kans om onze taal te laten zien. Het is bijzonder dat de Asturische taal een plek heeft in Europa terwijl de taal nog niet officieel is. We hebben geprobeerd iedereen die het Talenpaviljoen binnenliep en beeld een indruk van ons land en onze cultuur te geven. We hebben een heel goed gevoel als we op de Asturische week terugkijken. We hebben met veel mensen kennis gemaakt en een groot percentage was geïnteresseerd in onze muziek, taal en natuur. Er kwam veel mensen naar ons optreden en onze workshops en dat is altijd leuk. En het was heel mooi weer.’’
Hebben jullie rond de optredens ook contacten gelegd met bezoekers en veel gesproken met mensen uit andere regio’s en landen?
,,Omdat we in Leeuwarden wonen konden we gedurende de zomer heel veel informatie uitwisselen; Galicië, Baskenland, Sorbia… Het was heel leuk. Tijdens onze week kwamen bijvoorbeeld veel Duitsers bij ons die heel vragen hebben gesteld. Een mooie ervaring.’’
Vinden jullie het waardevol dat sprekers van minderheidstalen of kleine taalgemeenschappen in Europa elkaar opzoeken en ervaringen uitwisselingen?
,,Zeker. Het is een noodzakelijk en mooi proces dat de minderheidstalen/kleine taalgemeenschappen bij elkaar komen. Het hoort bij de mens dat we overleggen en ervaren wat andere mensen denken en doen.’’
Wat denken jullie dat dit kan opleveren en wat gemeenschappen aan elkaar kunnen hebben?
,,Heel veel goede dingen. Kennis, ervaring, samenleren, uitwisselingen van programma’s voor artiesten. Het is niet te geloven hoe elk congres laat zien hoe we door samen te werken veel voor de toekomst van iedereen kunnen doen.’’
Wat voor invloed kan Europese samenwerking voor de Asturische regio hebben?
,,Ze zouden aan de Asturische taalgebruikers ondersteuning moeten geven om de Asturische cultuur en geschiedenis niet te vergeten en te verliezen. Als we onze taal en cultuur beschermen voorkomen we dat de komende generaties vergeten waar ze vandaan komen.’’
Is er veel verschil wat omstandigheden betreft tussen twee generaties geleden en de huidige generatie om op te groeien in de Asturische regio?
,,Er is een heel groot verschil. Veertig jaar geleden dachten onze voorouders dat ze niet goed spraken. Omdat ze niet naar school konden gaan, wisten ze het niet hoe ze correct moesten praten. We hebben nog steeds het gevoel dat oude mensen niet goed in taal zijn en dat komt door de invloed van Franco. De jeugd wordt nu opgevoed met het idee dat de Asturische taal spreken geen fout is, dat ze niet bang hoeven te zijn en dat ze het recht hebben om hun moedertaal te leren en te spreken. Ze spreken wel Spaans maar ook hun eigen moedertaal. Dat gebeurde vroeger niet.’’
,,Vandaag de dag kunnen we op internet in contact komen met mensen over de hele wereld. Via bijvoorbeeld Twitter en Facebook of leuke filmpjes kun je makkelijk aandacht en interesse opwekken voor een bepaalde zaak, vanuit allerlei hoeken van de wereld. Maar er is ook meer beweging mogelijk tussen grenzen, gebieden zijn minder geïsoleerd en minder op zichzelf aangewezen.’’
Wat denken jullie dat het Asturisch voor tijd tegemoet gaat?
,,Totdat onze taal officieel erkend wordt, zitten we in een gevaarlijk situatie. Er zijn mensen, individuen die heel veel voor de Asturische taal via twitter of Facebook doen maar de regering of belangrijkste politieke en maatschappelijke organisaties lopen twee stappen achter. Het moet nog veel werk gedaan worden. We kunnen de Asturische taal niet vergelijken met andere talen qua geld of subsidies en dat maakt dat ze weg moeilijk wordt.’’
