De meeste ketens in ons dagelijks leven zijn allesbehalve kort. Daarbij zijn ze ook complex en nagenoeg onontwarbaar. We zijn het zicht op de ketens om ons heen kwijtgeraakt.
Het boek PIG
05049 van Christien Meindertsma illustreert dit krachtig. Drie jaar lang
onderzocht Meindertsma waarvoor alle delen van varken 05049 werden gebruikt. In
haar lijvige boek uit 2007 staan 185 foto’s van producten waar op een of andere
manier een stukje van het dier inzit. Daar zijn vanzelfsprekende onderdelen
bij zoals vleeswaren en leer, maar ook meer verrassende zaken zoals wijn,
tandpasta, verf, kogels en treinremmen.
Vanuit de producten gezien wordt het ontrafelen, zo mogelijk, nog
complexer. In de regel geldt hoe bewerkelijker, hoe diverser de oorsprong: made
all over the world.
Ons dagelijks brood
Om gevoel te krijgen bij het concept van ‘korte ketens’ dicht bij huis volgt hier een schets van de ketenkeuzes en ons dagelijks brood.
De sleutel voor kortere ketens ligt in de handelingen die een keten vormen. Ketens worden korter als we meer nadruk leggen op lokale en minder bewerkte producten. Zo krijgen we meer zicht op wie de producten maakt. Korte, ontwarde ketens vragen hierdoor ook meer eigen tijd voor inkopen en bewerken.
Doe deze oefening eens zelf, voor een divers aantal producten die je gebruikt. Ontwarren maakt je bewuster van jouw dagelijkse keuzes. Zo begrijp je beter waarom het uitmaakt om groente op de markt, meel bij de molen en kleding bij een lokaal zaakje te kopen.
Droom voor daad
Als je jouw dagelijkse acties wilt veranderen, heb
je een vergezicht en bewuste stappen nodig. Stel, je wilt over een jaar een
halve marathon lopen, dan zet je een stip op de horizon (de halve marathon) en
daarna maak je een trainingsschema. Het doel en de weg ernaartoe maak je zo
concreet. In actie komen voor kortere ketens werkt precies zo. Kijk eerst
vooruit en kijk daarna terug wat je hier en nu kunt doen om het resultaat
straks te bereiken. Vul in het volgende schema op iedere lijn in wat je wenst
en wat je verwacht in 2030. Kortere ketens/gelijke ketens/langere ketens wat
betreft voedsel, kleding en dagelijks vervoer?
Meestal zijn wensen en verwachtingen niet gelijk. Onderzoek de ruimte tussen
jouw verwachtingen en wensen. Waarom zijn ze niet gelijk?
Bekijk dit vanuit jouw wensen: hoe kun je daar stappen voor zetten? Wat kun jij
vandaag, deze week, deze maand doen om die in 2030 te realiseren? Als je deze
stappen uitwerkt, komen jouw verwachtingen steeds dichter bij jouw wensen.
Invloed uitoefenen
Moeten we voor kortere ketens allemaal producent worden van de producten om ons heen? Ons eigen brood bakken, kaas leren maken, zelf kleding naaien en onze eigen potten bakken? Dat denk ik niet, dat moet je vooral doen als je er blij van wordt. Als eenling hebben we minder invloed op de ketens om ons heen dan we denken. We zijn onbewuste handelende wezens, 95 procent van ons gedrag gaat op de automatische piloot. Zonder bewuste actie blijven we daarmee onherroepelijk doen wat we altijd deden en verandert er weinig. Werken aan kortere ketens is geen hardloopwedstrijd. Het vraagt om dagelijkse actie met een stip op de horizon die helemaal door onszelf is bedacht. Om onszelf in beweging te krijgen en te houden, hebben we een grotere stok achter de deur nodig.
Grotere stok
Het gereedschap hierboven kan jou handelingsbekwaamheid opleveren, mits je daar de juiste acties aan verbindt. Onderzoek met het gereedschap welke thema’s voor jou het belangrijkst zijn.* De beste aanwijzing die je hiervoor hebt, is als iets jou raakt, je er net even wat rechterop van gaat zitten. Zorg vervolgens voor vaste afspraken en vaste structuren, waardoor je acties niet meer afhangen van je dagelijkse portie wilskracht alleen. Grotere stokken zijn allianties met medestanders. Meer invloed vraagt meer samenwerken én daarmee zorgen voor dagelijkse automatische structuren waardoor je ‘als vanzelf’ het juiste gedrag gaat vertonen. Denk aan een abonnement nemen op een voedselpakket, een groentetuin delen, lid worden van een kledingruilclub of samen buurtcider brouwen van de appels uit de wijk. Zo kun je door samen te werken stap voor stap de ketens om je heen ontwarren en lokaliseren. Voordat je het weet, heb je echt de stoute schoenen aan en verander je beetje bij beetje kleine delen van ons labyrintische systeem.
* Laat je niet beperken door de genoemde thema’s, kies jouw eigen thema’s.
