Het is vroeg donker, de bank bij de kachel lokt. Met een goed boek in handen is dat nog aantrekkelijker.
Gerrits schrijft verhalend documentair. Hij weet er een spanning mee op te bouwen die je aan je stoel gekluisterd houdt. De auteur is nieuwsgierig en volhardend. Hij is opgeleid als geo-chemicus, doorziet technische rapporten, maar heeft een brede blik. Hij ontrafelt tevens hoe geldstromen lopen en waar politieke machinaties de exploratie van de aarde opjagen.
Zijn zoektocht gaat niet alleen over de winning van het gas in Groningen, hij verdiept zich ook in de gevolgen van die bodemexploitatie voor de mensen die erop wonen. Het is onthutsend om te lezen dat er al lang zoveel kennis is over bodemverzakking en aardbevingen ten gevolge van wat de mens allemaal uit de aarde weghaalt – niet alleen gas, ook olie, grondwater, methaan en andere delfstoffen. Kennis over de nadelige gevolgen daarvan is door commerciële partijen veelal weggedrukt. Gerrits fileert hoe dat werkt en op welke wijze overheden zich daarin mee hebben laten slepen.
Gerrits diept uit de begintijd van de olie- en gaswinning op hoe ondernemers hun eigen belang voorop zetten ten koste van locals. En nog steeds stelt de industrie geld boven morele waarden. In De aarde en het gas delft de auteur daarover interessante anekdotes op. Zoals over de bodemdaling op de Italiaanse Po-vlakte en hoe Venetië nu dreigt te verdrinken ten gevolge van de methaanwinning door een paar boeren een paar decennia geleden. Of over hoe bedrijven politici voor hun karretje spanden, maar vervolgens niet aarzelden om hen daarna het nakijken te geven door het gas vanuit buurland Duitsland omhoog te pompen en zo buiten de kas van de Nederlandse staat te houden.
De parlementaire enquête aardgaswinning Groningen heeft het voorbije jaar ook zulke verhalen boven tafel gebracht. We zagen hoe gasconcerns de rijksoverheid bespeelden en hoe ze in de recente historie met hulp van die overheid hun eigen commerciële belang vóór dat van de lokale bewoners plaatsten. In Groningen zakt de bodem door de gaswinning en maakten de aardbevingen de huizen onveilig. De gedupeerde bewoners werden daarna in een hersteloperatie meegezogen die veel energie en levensvreugde kostte.
Het feitenrelaas over de gaswinning in Groningen past in een patroon, zo toont het boek over de aarde en het gas. Afgelopen weken werd dat bevestigd op de biodiversiteitstop in Montreal. Ook daar ging het over ‘inheemse volkeren’ die aan de kant geduwd zijn door commerciële ondernemingen die de aarde exploiteren. Op de VN-top vroegen deze volken aandacht voor ontbossing, mijnbouw, olie- en gaswinning als veroorzakers van leed en biodiversiteitsverlies. ‘We moeten af van de hebzucht, van het systeem dat alleen maar neemt en de aarde kapot maakt’, las ik in diverse toonaarden. Op tv vroeg een lid van de Secwepemc-stam: ‘Gaan we door totdat alle natuurlijke grondstoffen zijn opgebruikt?’ De aandacht voor inheemse volken heeft enig effect. In de slotverklaring van de biodiversiteitstop staat nu dat ‘inheemse volkeren’ gerespecteerd moeten worden in hun rol als hoeder van de aarde.
Begin 2023 zal het rapport van de parlementaire enquêtecommissie over de gaswinning in Groningen verschijnen met daarin de machinaties van onze Hollandse gasregenten. De aarde en het gas zet dat verhaal in een breder kader. Mooier wordt het er niet van, wel duidelijker.
