Eén ding weet ze zeker: ze gaat dit niet nog een keer meemaken. ‘Dan verhuis ik naar een rustige plek zonder aardbevingen’, zegt Ellemijn de Vries (15) uit Delfzijl.
Sinds een paar jaar komt ze op voor haar oma en opa. ‘Als niemand de leiding neemt, doe ik het wel’, zei de bezorgde maar vastberaden tiener. ‘Het huis zat vol scheuren. De fundering was meer dan vijf centimeter verzakt. De buitenmuren waren onveilig.’
De Vries belde met instanties en regelde praktische zaken. ‘Hopla, ik werd zo in de grotemensenwereld gegooid’, vertelt ze in de inmiddels versterkte bungalow die ze met haar grootouders bewoont. ‘En ik ben niet de enige. Veel jongeren die hier opgroeien, voelen zich verantwoordelijk. Ik weet niet of dat goed is. We verliezen een deel van onze kindertijd.’
Barst?!
De weeïge, zoete geur van appelmoes vult de woonkamer. In de keuken schilt oma de laatste in de tuin gevallen appels. Na jaren van spanning komen De Vries en haar grootouders langzaam tot rust. In oktober zijn opa en oma, na een verblijf van een half jaar in een wisselwoning, teruggekeerd in hun eigen huis. ‘Dat is helemaal spic en span geworden.’
‘Waarom flikken ze dit ons? Waarom laat de NAM ons zo zitten?’ Het waren vragen waarmee De Vries continu bezig was. ’We hadden schade, maar we hadden ook versterking nodig. En dat gaat via twee verschillende bureaus. Een soort Noord- en Zuid-Korea. Ze werkten niet samen. Het ging zo chaotisch.’
Terwijl het huis verder verzakte en de boosheid groeide, kwam de oproep om mee te werken aan Barst?!, een film over jongeren in het aardbevingsgebied. ‘Theater De Steeg zocht mensen met een grote mond. Ik dacht: ik kan mijn verhaal wel doen. Ik wil het toch kwijt.’
Als verslaggever trok De Vries met microfoon en camera door Appingedam. Ze sprak met jongeren op straat, bij de crossbaan en op school. ‘Een verhaal dat me raakte, werd verteld door een jongen van negen. Hij ging met zijn ouders en broertje verhuizen naar Faro in Portugal. Hij zei dat hij zijn vrienden ging missen. Dat hij wel weer nieuwe vrienden zou maken. Hij sprak erover alsof het de normaalste zaak van de wereld is. Als kinderen al van jongs af aan met bevingen te maken hebben, lijkt zoiets gewoon, maar dat is het niet.’
De boosheid blijft
Door Barst?! kreeg De Vries de kans met politici te praten. Met staatssecretaris Hans Vijlbrief van Mijnbouw bekeek ze de film. ‘Ik zei tegen hem: Den Haag ligt niet op wereldafstand, maar als het hierom gaat wel. Haagse bestuurders zien niet wat hier allemaal speelt. Ze denken: het huis is kapot, dan maken we het en geven die mensen een zak geld. Maar zij ervaren zelf niet de spanning en stress.’
De staatssecretaris vroeg De Vries wat er moet gebeuren. ‘Grappig dat ze dat aan jongeren vragen. Volwassenen weten het zelf ook niet. Ik zei hem dat het van belang is dat de Groningers een hechte groep worden en met elkaar over de bevingen kunnen praten. Ik zou daar in de politiek meer aandacht aan besteden. Je kunt weinig veranderen aan de bevingen en bureaucratie. Zorg er dan in ieder geval voor dat mensen het emotioneel minder zwaar hebben.’
Tot die tijd stroopt de tiener zelf haar mouwen op en trekt ze haar mond open. ‘De boosheid blijft. Er worden nog altijd mensen genaaid. Soms is het vermoeiend om mijn verhaal te doen, maar het hele aardbevingsgebeuren was nog veel vermoeiender.’
Nu de spanning wegzakt, kan De Vries zich concentreren op haar studie. Met de hakken over de sloot is ze overgegaan naar havo 4. Na de middelbare school ziet ze een carrière in de toneelwereld voor zich. ‘Ik wilde eerst richting Defensie, het leek me goed om wat structuur te hebben. Maar ik ben nu zo bezig met theater, acteren en interviewen. Ik denk dat ik daarmee wat wil doen.’
Hoe we verder kunnen
Dit artikel kwam tot stand in nauwe samenwerking met Noorderlicht, platform voor hedendaagse waarneming. Alice Wielinga maakte haar werk in opdracht voor ‘Hernieuwde Energie’, een vierjarige reeks projecten van Noorderlicht rondom de bewegende Groninger bodem. Vanaf 4 februari 2023 is haar serie te zien in een tentoonstelling bij het Museum aan de A in Groningen. Alle interviews zijn gebundeld in het laatste nummer van Noorderbreedte, Hoe we verder kunnen. Hernieuwde Energie wordt mogelijk gemaakt door het BPD Cultuurfonds.
