7.40 – Hoofdstation Groningen
‘Hebben jullie al een buddy?’ Wouter Koks (24) en Carolien Hofsteenge (21) schudden het hoofd. De coupé van de trein naar Den Haag loopt vol met een twintigtal activisten en een klein zwart hondje. ‘Dol op mensen’, aldus de baas. Op voorstel van Anna, kunstenaar en al een langer poosje activist, wisselen Wouter en Carolien telefoonnummers uit. Ze beloven elkaar goed in de gaten te houden als ze later deze dag net als 750 anderen gearresteerd worden tijdens de bezetting van de A12.
‘Ik heb nu al hoofdpijn’, zucht de vrouw die turft of iedereen er is. De activisten zitten hier vandaag niet voor hun plezier. Wouter leunt tegen het raam en opent een autobiografisch boek van een Nederlandse alpinist. Lichte borstklopperij, denkt hij erbij, maar het boekje beschrijft wel allerlei bergen die hijzelf ook ooit bezocht. De geboren Groninger en fanatiek klimmer studeert natuurkunde aan de TU Delft en woont sinds een halfjaar weer in zijn oude stad. Daar loopt hij stage bij een jong bedrijf dat nieuwe manieren ontwikkelt om energie op te slaan, zodat er ook tijdens windstille en bewolkte periodes groene stroom beschikbaar is.
8.20 – Station Assen
Naast Carolien haalt Anna met een tornmesje de oude naden uit een stoffen, roze banner. ‘Wij zijn de natuur die zichzelf beschermt’, staat erop. Elke actie maken de activisten de banner samen weer wat mooier. Carolien begint te vertellen over haar eigen liefde voor naaien, die al ontstond toen ze nog bij haar ouders in Vriescheloo woonde. Ze leerde het van haar moeder, maar toen dat haar algauw te langzaam ging – ‘ik ben koppig als een ezel’ – ging ze zelf aan de slag. Nu werkt ze aan een jurk naar negentiende-eeuws ontwerp.
Dat ze vandaag opgepakt worden, daar zitten Carolien en Wouter niet over in. Voor Wouter zal het de tweede keer zijn, na de actie tegen privéjets op Schiphol waar hij een tijd geleden aan meedeed. Beide vinden dat het tijd is voor burgerlijke ongehoorzaamheid. Het voorzichtig aankaarten van de problemen is niet meer genoeg. Zo waren bij de klimaatmars van een paar jaar terug zo’n 40.000 deelnemers, maar tot veel aandacht in de media leidde dat volgens Wouter niet.
‘Mensen hebben eigenlijk geen aandacht voor belangrijke dingen’, zei klimaatgedragswetenschapper Loes Kreemers eerder deze week daarover in Met het Oog op Morgen. ‘Wel voor ongebruikelijke dingen. Wat deze organisatie doet is met ongebruikelijke dingen aandacht vragen voor belangrijke dingen.’
10.30 – Den Haag Centraal
Het tornmesje gaat in een stationskluisje, want dat zou ‘zomaar als wapen gezien kunnen worden’, zegt Anna half serieus. Activisten die vandaag meelopen gingen allemaal akkoord met de actieconsensus van Extinction Rebellion, waarin geweld verboden wordt. ‘Ik denk niet dat je geweld met geweld kunt bestrijden, en dan mag hopen dat de wereld die erna komt geweldloos zal zijn,’ aldus Anna.
Omdat ze bang zijn dat de politie op het station al arrestaties zal verrichten, wandelen de activisten in tweetallen naar Engelhard, een lunchroom vlak bij de Utrechtse Baan waar de deelnemers uit het Noorden elkaar treffen. Opnieuw blijkt de heenreis tot in de puntjes geregeld. Over de terugreis heeft op dit moment nog niemand nagedacht. ‘We weten niet hoe het gaat verlopen’, zegt Anna.
10.50 – Lunchroom Engelhard
In de met flamingo-behang versierde lunchroom staat her en der een pot met varens en hangt kerstverlichting langs de ramen. Coffee and friends, the perfect blend, aldus de neonletters op de binnenmuur. De activisten checken in kleine groepjes hoe de vlag erbij hangt. ‘Ik was gespannen’, zegt Marianne (62). ‘Maar ik ben blij dat we bij het station vandaan zijn. Nu heb ik er vooral zin in.’ Yke (67) is blij met de bijval die de protesten kreeg van andere maatschappelijke organisaties toen eerder deze week zes arrestanten al voor de protesten opgepakt werden en een gebiedsverbod kregen. ‘Ik ben niet bang dat het een vervelende middag gaat worden.’ De sfeer is gemoedelijk. Wouter en Carolien drinken hun koffie op. Naast hen bespreekt een aantal wat te doen met een stapel oude bladmuziek die thuis ligt te verstoffen.
Als de zolen het asfalt raken, voelen de activisten even geen dissonantie meer tussen wat zich in hun hoofd afspeelt en wat ze om zich heen zien.
11.40 – Haagse Bos
‘We gaan nu twee bij twee naar het bos’, schreeuwde een man naar het veertigtal activisten dat zich bij de lunchroom verzamelde. Als de groep het Haagse Bos bereikt, dijt die uit tot een grote cirkel. Iedereen kijkt naar de man, die nog een keer de verschillende handgebaren uitlegt en vraagt wie de well-being doet.
Carolien steekt haar hand in de lucht. Aan haar groene hesje kunnen de activisten haar vandaag herkennen. Ze heeft extra eten en drinken mee en helpt mensen die tijdens de arrestaties angstig worden. Als vrijwilliger bij een organisatie die gamers met mentale problemen bijstaat leerde ze andere mensen te kalmeren.
Vanaf het Haagse Bos is het nog een paar minuten wandelen naar de A12. Wouter en Carolien lopen bijna voorop en zien tussen de bomen door de politieagenten al opgesteld in rijen, tussen hen in de arrestatiebusjes. In de verte klinkt gejoel en getrommel.
12.00 – A12 Utrechtse Baan
Klimaatverandering voel je in Noord-Nederland amper. De krokusjes zijn misschien wat vroeg en peilstanden aan de lage kant, maar echt bedreigend is dat niet. Klimaatverandering is hier voorlopig vooral een rationele zorg. De wereld woelt in nieuwsberichten, grafieken of beelden van ver – en woelt daarna verder in je hoofd. De buitenwereld voelt ondertussen als business as usual. Ouders en buren staan op, gaan naar werk en iedere dag rapporteert de radio opnieuw files op de snelwegen. Tijdens opnieuw een hete zomer liggen overal mensen met vettige, witte neuzen op kleedjes in het gras.
Stipt op het middaguur stappen Wouter, Carolien en de rest de A12 op. De actie blijkt tot in de puntjes gecoördineerd. Uit alle hoeken komen groepen aangelopen.
Zodra de zolen het asfalt raken, wordt de menigte euforisch. Een drumband zweept de energie verder op. Mensen dansen en zwaaien protestborden in de lucht: ‘we Schiphollen naar de apocalyps’. Anderen zijn prozaïscher: ‘stop met die subsidies’. Twee leden van het ‘klimteam’ werken zich de lantaarnpalen in om een banner te spannen.
Deels is het de opluchting: even voelen de activisten geen dissonantie meer tussen wat zich in hun hoofd afspeelt en wat ze om zich heen zien. Het uiteenvallen van de natuurlijke orde vindt eindelijk zijn weerklank in de sociale orde. En misschien, heel misschien, als een snelweg kan dienen als voetpad, kan de overheid zich loswrikken van de fossiele industrie. Carolien voelt zich bevrijd en op haar plek. In haar dagelijks leven zeuren mensen wel vaak dat het niet goed gaat met het klimaat, maar ze ziet weinig mensen grote offers maken om er iets aan te doen. Hier ziet ze anderen die ook verontwaardigd zijn. Ze kijkt omhoog naar de 2000 supporters die boven het viaduct staan om de actie toe te juichen. De politie meldt via de luidspreker dat wat ze doen strafbaar is, maar Wouter is blij dat hij iets doet waar hij volledig achter staat. ‘Ik wil laten zien dat we er écht wat voor over hebben.’
12.30– A12 Utrechtse Baan
Na een aantal waarschuwingen begeven de drommen agenten zich richting de menigte, waarvan het voorste deel op het asfalt is gaan zitten. Een klein deel van de activisten is na de laatste vordering vertrokken. Als de agent voor ze staat, kijkt de ene activist angstig en de ander laconiek. Weer een derde maakt nog een grapje voordat die in de bovenarmen wordt vastgegrepen en opgetild. Eenmaal omhooggewerkt houden sommigen hun lichaam slap. ‘Floppy gaan’, heet dat. Hun armen bungelen los naast het lijf en hun benen slepen als zwaar theatergordijn over de snelweg. Door geen spier te verrekken kan er geen schijn zijn van weerstand en blijft de actie geweldloos.
Carolien zit in de derde rij op het asfalt, de armen ingehaakt bij de activisten naast haar. Zo leerde ze dat dinsdag op de actietraining in Leeuwarden. Ze wil ook slap blijven als ze zo opgetild wordt. Carolien kijkt stoïcijns naar voren, waar zes agenten twee jongens in dikke winterjassen uit elkaar trekken en afvoeren.
Niet veel later buigt een van de agenten zich over Carolien heen. ‘Je hebt gehoord wat we zeiden’, zegt hij vriendelijk. ‘Wil je meewerken of moeten we geweld gebruiken?’ Carolien knikt en staat op. Samen met de agent zigzagt ze door de meute politieagenten naar de arrestantenbus. Daar treft ze bijna iedereen die vanochtend met haar mee de trein instapte.
Ook Wouter zit al in de bus. Hij is ook rustig meegewandeld met een agent toen het zover was. Een enkeling drukt nog een protestbord tegen het raam en zingt mee met de liederen van buiten. Hij vindt het wel goed geweest en denkt: ‘ik heb mijn punt wel gemaakt’. Carolien vindt het gezellig in de bus, ondanks de hitte.
13.40 – A12 Utrechtse Baan
Het werk van de staat herken je aan regels, protocollen en gewoontes. Zelfs als de chaos compleet is blijven die van kracht. In een storm van drumgeluiden, gejoel en gefluit schuift een agent voorzichtig een paar gehoorbeschermers over de oren van een activist. Een tweede agent staat klaar met een slijptol. De jongen zit samen met een andere activist met de handen vast in een cilindervormige koker, waardoor de politie ze niet uit elkaar krijgt. Hij kijkt alsof hij bij de tandarts in de stoel zit: verglaasde blik, hoofd weggedraaid van het gereedschap dat naast hem klaarligt. De agent meet af waar hij moet zagen om de handen van de activist niet te raken. Als de slijptol aangaat, blijkt het zachte gezoem het lawaai van de actie nauwelijks te overstemmen.
Niet veel later komt er een appje van Carolien, als op de A12 de arrestaties nog in volle gang zijn. Ze staat alweer buiten en is die middag één van de eerste arrestanten die het bureau mag verlaten, omdat ze bij haar suikerziekte-medicijnen moet kunnen. De actie verliep gemoedelijk, ook op het bureau waren de agenten vriendelijk. Bang dat ze het debat vandaag heeft gepolariseerd is ze niet. ‘Als we het doen zoals nu, vredig en meewerkend, maar stellig in de eisen, heb ik daar vertrouwen in.’ Na de acties van vandaag besluit ze zich aan te melden als vrijwilliger voor de nazorg-avond die dinsdag in Groningen gepland staat.
Zolang de Nederlandse staat de subsidies niet herziet, blijft de organisatie acties organiseren. De volgende bezetting op 11 maart is Carolien er zonder twijfel weer bij.
19.30 – Den Haag
Ook Wouter is vrij. Hij heeft de hele middag met zijn boekje doorgebracht op het bureau. Er zitten na hem nog zo’n 200 mensen vast die zonder ID-kaart van huis gingen en niet door de agenten geïdentificeerd kunnen worden. Sommigen willen hun visum niet verliezen, sommigen zijn bang voor een strafblad. Anderen willen het systeem simpelweg zo goed mogelijk in de war schoppen om de aandacht te vergroten.
Net als Carolien zal Wouter de komende weken hoogstwaarschijnlijk een boete ontvangen, die de organisatie collectief gaat aanvechten. Wouter is blij met de actie, die rustig verliep. Veel mensen wisten voor de protesten weinig van de fossiele subsidies, daar is volgens hem nu verandering ingekomen. Vooraf maakte hij zich wel zorgen of de actie niet mensen onnodig zou irriteren en tegen de zaak zou keren, maar achteraf zit hij daar niet zoveel meer over in. ‘Een groot deel van de mensen ziet in dat we het beste met de wereld voor hebben.’
Na de actie gaat Wouter zich aanmelden bij het klimteam – de technieken kent hij toch al. Wouter moet nog even rekenen of hij de volgende actie de boete zal kunnen betalen, maar het zal niet de laatste keer zijn dat hij de wet overtreedt voor het klimaat.
