Als we falen zijn we teleurgesteld, maar we zijn veroordeeld als we het niet proberen.’ Onder dit motto is in het voorjaar van 2007 Stichting Terra Mater (moeder aarde) opgericht. Een initiatief van vijf bevlogen Groningers die, zoals ze het van zichzelf zeggen, ‘gedreven door de liefde voor de regio’ een ontwikkelingsconcept voor Noordoost-Nederland hebben bedacht.
Op 28 september overhandigde de stichting haar plannen aan twee Groningse gedeputeerden en de burgemeester van Stadskanaal in het clubgebouw van Vliegclub Westerwolde. ‘We willen in het oosten van Groningen, op de rand van Westerwolde en de Veenkoloniën, iets moois en groots tot stand brengen’, zo valt te lezen in de startnota.
De initiatiefnemers zien zichzelf niet als producenten en uitvoerders van een regioreddend masterplan. Ze voelen zich eerder bouwers aan een platform voor creatieve gebiedsontwikkeling, een ‘communiteit die moet groeien in zichzelf, gericht op verbetering in relaties tussen mensen, wetenschappers, natuurliefhebbers, kunstenaars, in een krachtige wisselwerking met de omgeving.’ De stichting legt de lat hoog: ‘We willen een brug slaan tussen overheden, niet-gouvernementele organisaties, universiteiten en ondernemers.’
De startnota onthult een bijna verpletterende reeks ideeën die niet alleen in het denkraam van de communiteit moeten blijven, maar wel degelijk zichtbaar moeten worden gemaakt in een parkplan van 1000 hectare (10 km2).
In zijn toelichting op de plannen vertelt Jan Willem Kok, secretaris van de stichting, dat het park ergens tussen de dorpen Onstwedde en Mussel zou moeten komen, ‘geplant als een groeikristal dat vele nieuwe ideeën verder uitkristalliseert, (…) ideeën die gediend zijn bij een landschappelijk aantrekkelijke omgeving.’
Hangende tuinen van Babylon
Door het park te laten ontwerpen door de grootsten onder de bouwmeesters en kunstenaars, moet het zich kunnen meten met de mooiste parken in de wereld. In de nota wordt niet geaarzeld een vergelijking te maken met ‘het oeroude wereldwonder van de Hangende Tuinen van Babylon, de plek in het Midden-Oosten, tussen de rivieren Eufraat en Tigris, waar ooit de westerse beschaving begon.’
Het morgenland van Terra Mater komt te liggen tussen de Mussel Aa en het Pagediep. Bezoekers kunnen voor overnachtingen kiezen uit zeer luxe vier- of vijfsterrenhotels of twee nieuwe Groningse borgen die gebouwd worden vanuit een sociaal scholings- en reïntegratieprogramma dat vakmensen op restauratiegebied opleidt. Particulieren mogen hun eigen nieuwe landgoed stichten binnen het plangebied. En een natuurbegraafplaats met een beperkt aantal monumentale praalgraven draagt bij aan de inrichting van de stillere, meer bezinningsrijkere parkdelen.
De sleutelwoorden voor het park zijn: ‘genieten, verheffen, impulsen, beleving en duurzaam’. De ogenschijnlijk onuitputtelijke voorraad ideeën van Terra Mater moeten ‘maximale inhoud’ geven aan de sleutelwoorden. Zo wordt ook gedacht aan het winnen van oeroud grondwater om gebotteld te verhandelen, het bouwen van paviljoens met beeldende kunst en cultuurhistorische tentoonstellingen, het ontsluiten van de zoutkoepels onder het park voor de inrichting van een sanatorium, diverse concertzalen en een viersterren-zouthotel, het bouwen van kuuroorden met een Westerwolds ‘health, cure and care-concept’, het telen en verhandelen van Terra Mater eco-producten, het aanleggen van landschapsverfraaiende ‘singelgolfbanen’ die gecombineerd met landbouwgrond door landbouwers worden onderhouden, de realisering van de Floriade 2022, het vestigen van centra voor wetenschappelijk ruimte-, landbouw- en medisch onderzoek, aanleg van wandel-, fiets- en ruiterpaden. Het moet allemaal verrijken, verbinden, genezen, inspireren.
De kosten worden geraamd op 65 miljoen euro voor de basisideeën en de realisering van het park, en 75 miljoen euro voor ontsluiting en inrichting van de zoutkoepels. In 2008 zal moeten blijken hoe krachtig Terra Mater aanslaat bij de bestuurders en de vijftig bedrijven, instellingen en diensten waar het bestuur dit jaar op missie is geweest.
Pioniers met lef
In een Powerpoint-presentatie wordt het in het vliegveld-clubhuis allemaal nog eens voor ons op een rij gezet. Na het laatste plaatje kijkt iedereen met een schuin oog naar de hoek waar de bestuurders zitten. Deze geven, heel professioneel, geen krimp. De voorstelling moet nog even worden verwerkt en een reactie worden voorbereid.
Gedeputeerde Douwe Hollenga heeft in het verhaal wel iets gemist. ‘Denk aan de landbouw’, is zijn commentaar. ‘De landbouw heeft ook ideeën.’ Gedeputeerde Henk Bleker vindt het gepresenteerde de moeite waard om mee verder te gaan. ‘Het past bij de pioniersgeest van de streek’, zegt hij. ‘Begin met het landschap, doe dat samen met de boeren en heb het dan niet over ecologische verbindingszones.’
Vanuit de zaal worden nog enkele aanmoedigende reacties geroepen met een verwijzing naar bekende pioniers met lef. Mannen die ook vanuit niets iets op wisten te bouwen, zoals Boelo Tijdens met zijn kanalenaanleg, en Henny van de Most met zijn pretfabrieken. En neem nu de Vliegclub Westerwolde, niet direct een oefenplaats voor een duurzame samenleving, maar toch ook een plek voor genieten, beleven en verheffen.
Zo eindigde die middag een grenzeloze ambitie in kalme strofen. De geboorte van Terra Mater is een feit, alleen heeft de boreling nogal wat overgewicht. Waarom zo’n overladen programma? Met de ideeën zelf is niet veel mis. Vooral het benutten van de zoutkoepels voor ondergrondse culturele activiteiten is sensationeel. Er moet alleen niet te lang ‘gekauwd’ worden op ideeën (kunst, hotels, golf) die in de slipstream van het succes vanzelf wel zullen aansluiten. Er kan beter worden ingezet op de unieke thema’s, de vondsten die elders nog niet eerder zijn gehoord: de zoutpijlers, het natuur- en praalbegraven, de grote (Groningse) schaal van het park. Begin met de aanleg van het laatste, want ongeacht hoe het allemaal zal lopen, die groene verbinding tussen Westerwolde en Stadskanaal staat al jaren op de agenda en moet er eindelijk eens komen.
