Indachtig het adagium dat de mens de waarde van het water pas beseft wanneer de bron is opgedroogd, pakken Leeuwarden en de organisatie van Culturele Hoofdstad volgend jaar flink uit met het thema waterbewustzijn. ‘Water zit in het DNA van de Friezen´, zegt Hans Faber, namens de gemeente Leeuwarden projectmanager van Water Connecting 2018. ´Ons doel is thema’s als waterinnovatie, watertechnologie, waterbeheer en ook waterplezier volgend jaar dichter bij de mensen te brengen.’
‘We wonen en werken iedere dag onder zeeniveau zonder er bij stil te staan’, vult Pietrik Hoornstra aan, de ‘waterambassadeur’ van Friesland. ‘We hebben een uniek stuk boezem, de grootste van de wereld. Hoe we die in stand houden vinden we de normaalste zaak van de wereld. Dat we hier megadiep liggen, werken met water en een constante strijd voeren tegen het water, daarvan willen we de mensen bewuster maken. Bewustzijn in de breedste zin van het woord is de drijfveer van dit project.’
Misschien nog wel meer dan centrum van veeteelt en zuivel is Leeuwarden de afgelopen jaren uitgegroeid tot dé waterstad van het land. De hoofdstad van Friesland telt een heuse WaterCampus, inmiddels gevestigd in een iconisch gebouw aan de rand van het centrum. Daar werkt wetenschapsinstituut Wetsus samen met binnen- en buitenlandse universiteiten, en buitenlandse hotspots aan innovatieve projecten op terreinen als zuiver drinkwater, waterdistributie en afvalwaterzuivering. In de naastgelegen Doperkerk zijn watertechnologiestartups en de Water Alliantie gevestigd onder de noemer Water Alliance. Praktische toepassingen van nieuwe ontdekkingen vinden plaats op zogenoemde demosites, bijvoorbeeld op de Afsluitdijk – blue energy – en in Sneek – een circulair systeem voor decentrale sanitatie. En van basis- tot academisch niveau kun je in Leeuwarden opleidingen op het terrein van watertechnologie volgen.
‘We hebben een brede infrastructuur opgebouwd in stad en provincie’, vertelt Faber. ‘Leeuwarden is voor watertaken een kweekvijver geworden. Daarbij richten we ons vooral op jongeren. Oudere generaties zijn in luxe grootgebracht. Maar als je naar de waterproblematiek in de wereld kijkt, is die luxe niet langer haalbaar. Neem plastic soep in de oceanen, legionella, medicijnen in drinkwater, verzilting. Dat moet anders en daarbij moeten we inzetten op de jeugd. Maar we dienen als overheden ook goed naar onszelf kijken. Hoe doen we het, waar kan het beter en hoe kunnen we de gebruikers/bewoners meer bij het beleid betrekken? Zo zullen we veel meer moeten inzetten op de circulaire economie, maximalisering van het hergebruik van producten en grondstoffen, en minimalisering van waterverspilling.’
CH2018 kan volgens Faber en Hoornstra op alle aspecten van water en watertechnologie een katalyserend effect teweegbrengen. De gemeente zelf is het nauwst betrokken een opmerkelijk object op de WaterCampus dat in het voorjaar gereedkomt. De Waterbar vormt het resultaat van een community art project, in samenwerking met bewonersplatform Achter de Hoven, kunstenaars Groenewoud & Buij, Wetterskip Fryslân en onderwijsinstellingen. De Bar wordt het informatie- en ontmoetingscentrum. Deze Water Ambassade is niet alleen de basis voor 2018 maar ook voor projecten die watertechnologie in de jaren daarna zichtbaar, voelbaar en tastbaar gaan maken.
Water Connecting is een van de meest omvattende programma-onderdelen van CH2018. Behalve het waterbewustzijn vergroten moet het programma ook meer jongeren interesseren voor opleidingen op het gebied van water, meer banen creëren in de watersector en de Friese kennis en ervaring op dit terrein tonen aan de wereld.
Kunstacademie Friesland maakt met de buurt Achter de Hoven een kunstroute die de stad verbindt met de Potmarge, het kronkelende riviertje dat een groene long moet vormen aan de rand van de binnenstad. Behalve graffiti art gaan verrassende kunstwerken van wilgentenen tekens symboliseren uit een onaangetaste wereld van rust en authentieke natuur midden in de hectiek van de stad. Aansluiting bij lopende duurzaamheidsinitiatieven zoals de Water Biënnale, Proeftuin Leeuwarden en Convenant Groen Verbonden moet de Potmarge-oase tot een trekpleister voor bezoekers maken.
Beleefroutes komen er door de stad – ‘Liwwadder Water’ in de nieuwe heringedeelde gemeente, dus van Grou tot Stiens – en de hele provincie. Ze illustreren de Friese watergeschiedenis. Te denken valt aan het Woudagemaal, de Afsluitdijk en terp Hegebeintum. Merk Fryslân helpt mee deze routes voor het publiek aantrekkelijk te maken. Het Natuurmuseum brengt een vernieuwde tentoonstelling onder de titel Friesland onder water.
De Water Parade in het voorjaar moet de spectaculaire opening van Water Connecting 2018 worden. De parade gaat verhalen verbeelden uit de waterhistorie, maar toont ook de nieuwste innovaties en laat de impact van klimaatverandering zien. Studenten van de beide mbo-scholen in Leeuwarden, Friesland College en Friese Poort, maken en showen mode van plastic soep.
Een van de meest opmerkelijke waterverhalen is het Dna van de Friese Vlag: een nader onderzoek naar het pompeblêd. Over dit symbool van Friesland, de Waterlelie of Gele Plomp, is weinig bekend. Een kongsi van onderwijs, onderzoek en kunst moet daarin verandering brengen, onder meer door met onderwaterdrones het leefmilieu te onderzoeken. Ze presenteert de resultaten niet alleen in film en muziek, maar ook in een nieuwe interpretatie van Monet.
Vanzelfsprekend zoeken gemeente en CH-organisatie aansluiting bij waterprojecten elders in Nederland en zelfs in België. Zo hoopt Leeuwarden de start van de landelijke campagne ‘Week van ons Water’ in de meivakantie van 2018 naar de stad te halen. Contacten zijn er met Zeeland om een verband te leggen met de herdenking van de Watersnoodramp van februari 1953, in 2018 dus 65 jaar geleden. De bedoeling is Daan Roosegaarde een waterlichtproject te laten showen dat aantoont hoe hoog het waterniveau in Friesland zou zijn zonder dijken. De lichtshow moet het virtueel mogelijk maken bezoekers op dat peil onder het water door te laten lopen.
Geïnspireerd op Water.War dat in 2016 in het Belgische Kortrijk plaatsvond, zal in 2018 in het voormalige Fries Museum aan de Tweebaksmarkt in Leeuwarden een intens belevingsproject te zien zijn. Het heeft als alomvattend thema waterduurzaamheid. War staat voor de oorlog tegen de plastic vervuiling van de oceanen. De European Water Tech Week in Leeuwarden eind september, staat in het teken van het verbinden van de hubs (centra) van watertechnologie in de wereld.
Een programma-onderdeel van CH2018 dat, haast vanzelfsprekend, nauw verbonden is met Water Connecting is ‘Stormruiter’. Regisseur en theatermaker Jos Thie – bekend onder meer van Orfeo Aqua, Abe en locatietheater op Oerol – maakt een epische voorstelling over de strijd van Friezen en hun paarden tegen het water, in samenwerking met het Fries Paardenstamboek en de Stichting Faderpaard. Stormruiter, gebaseerd op het boek Der Schimmelreiter van Theodor Storm, staat samen met de tentoonstellingen over Escher en Mata Hari, en het optreden van de Giants van Royal de Luxe in de top van komende culturele evenementen in de Friese hoofdstad.
Dit artikel staat in NB#4 2017
