Lauwersland

De Europese Commissie en de lidstaten hebben met LEADER een successtory in handen. In Europa kennen we momenteel meer dan 900 LEADER-gebieden. Het succes is te verklaren doordat LEADER:
* investeert in lokale mensen om de actieve betrokkenheid te stimuleren van particulieren, bedrijven en autoriteiten in de plattelandsgemeenschap;
* prioriteit geeft aan innovatieve manieren van werken;
* ervaringen uitwisselt.

De projecten moeten een voorbeeldfunctie hebben voor andere gebieden. Het succes in de Nederlandse LEADER-gebieden ligt ook in het efficiënt aan elkaar knopen van verschillende (sectorale) geldpotjes, inclusief bijdragen uit de private sector. Zo wordt in Lauwersland met acht miljoen gulden Brussels geld in totaal voor ruim veertig miljoen gulden aan projecten uitgevoerd!

Samenwerking

Het LEADER-gebied Lauwersland beslaat de gemeenten Dantumadeel, Dongeradeel, Ferwerderadeel en Kollumerland in de provincie Fryslân, en De Marne, Winsum en Zuidhorn in de provincie Groningen. Lauwersland is een plattelandsgebied met veel kleine kernen en zonder een stedelijke kern. Van oudsher is de landbouw de belangrijkste economische factor. De overige economische activiteiten zijn over het algemeen kleinschalig. Dankzij de hoge natuurwaarden van het Lauwersmeer en de cultuurhistorisch interessante kleine kernen, is er een gestage groei van het aantal toeristen. Het gebied heeft gemiddeld 126 inwoners per vierkante kilometer. Het gemiddelde in Nederland is 449. Kenmerkend voor de uitvoering van het programma in Lauwersland is de samenwerking tussen lokale netwerken zoals dorpsbelangen, bedrijfsverenigingen, verschillende overheden en vertegenwoordigers van landbouw en midden- en kleinbedrijf.

Parels van projecten

De projecten die uitgevoerd worden, zijn interessant omdat ze een innovatief karakter hebben. In het kader van het plattelandstoerisme is een ‘kralensnoermodel’ ontwikkeld. In dit model worden de voorzieningen opgewaardeerd tot ‘parels’ in het landschap en vervolgens geschikt gemaakt voor de toeristische bezoeker. Deze parels woorden tot een snoer aaneengeregen door routes en arrangementen. Projectleider Hemmo Philbert beschrijft het zo: ‘Door het kralensnoer neem je de bezoeker bij de hand en kun je ze als een goed gastheer een interessant pakket aanbieden. De Gronings Goed Route is een goed voorbeeld van deze aanpak: een thematische route met een arrangement langs enkele typisch Groningse bedrijven.’ Een ander voorbeeld is de NS-wandel/fietsroute van Zuidhorn naar Winsum, via het cultuurlandschap van Middag-Humsterland en langs de parels van het Kostuummuseum in Noordhorn, de borg Piloersma in Den Ham, de wierden Fransum en Beswerd, het pontje over het Aduarderdiep, de fietsbrug bij de Wetsingersluis en café Hamming in Garnwerd. Aan de Friese kant van het Lauwersmeer probeert men een toeristische route te maken langs terpen, zoals de hoogste terp van Fryslân in Hogebeintum en andere archeologische bezienswaardigheden. Er zijn ook plannen in ontwikkeling om het dorp Veenklooster met diverse waardevolle elementen als Fogelsangstate en een theeschenkerij beter voor de toerist toegankelijk te maken. Er zijn wandelroutes gepland en er zijn plannen over aansluiting met andere routes.

Pronkkamer

Het project De Pronkkamer koppelt logeren in karakteristieke panden aan zwerven door Lauwersland. De toerist die op zoek is naar rust, ruimte, authenticiteit, natuur en cultuur, kan zijn hart ophalen met een overnachting in een van de 21 prachtige oude boerderijen en sfeervolle dorpsherbergen. Rondzwerven te voet, met de fiets of per auto in Lauwersland en genieten van cultuur, historie en ontspanning. ‘Je moet een keer in zo’n pronkkamer geslapen hebben’, aldus projectleider Henk Beishuizen. De wijze waarop dit project is ontstaan, is volgens LEADER coördinator Bart Bagerman een schoolvoorbeeld van een nieuwe aanpak. Een overheid die samen met mensen uit het gebied initiatieven ontwikkelt, wordt de methode van geregisseerde bottom up genoemd. Door LEADER is eerst onderzoek gedaan naar de aanwezigheid van geschikte lokaties en de eisen waaraan deze moeten voldoen. De uitvoering is overgelaten aan de mensen die belangstelling hadden mee te doen. Zij hebben de stichting De Pronkkamer opgericht en bewaken samen de kwaliteitswaarborg, de marketing en de promotie.

TopNorm

Niet alleen de toeristische thema’s leiden in Lauwersland tot succesvolle vernieuwende projecten. Ondernemers in de recreatieve en toeristische sector werken samen in Lauwersland en hebben het project ‘Samenwerken aan zuivere kwaliteit’ ontwikkeld. Ruim twintig bedrijven in deze branche (camping, museum, rondvaartbedrijf, kanoverhuur, theater, restaurant, galerie en dergelijke) worden doorgelicht. Bedrijven die de aanbevolen verbeteringen hebben uitgevoerd, krijgen het kwaliteitscertificaat ‘TopNorm-vignet’. Daarna kunnen zij samen arrangementen ontwikkelen en de promotie ter hand nemen.

Waddenproducten

Een voorbeeld van een succesvolle actie in landbouwvernieuwing is het initiatief Waddenproducten. Boeren en tuinders uit het hele Nederlandse waddengebied werken samen aan het telen, verwerken en verkopen van streekproducten van hoge kwaliteit. Dit levert biologische producten op als appel- en duindoornwijn, speltbrood, cranberrysiroop en -wijn, vlierbessenwijn, maar ook zuivel, yoghurt en kaas. En er is een nieuwe farmaceutische lijn en Waddendelicatessenlijn in ontwikkeling. De belangstelling van boeren om deel te nemen stijgt gestaag. Op dit moment worden meer dan tweehonderd Waddenproducten op de markt gebracht. Voor de landbouw betekent dit een nieuwe bron van inkomsten. Er zijn zelfs plannen het concept uit te breiden naar het Duitse waddengebied.

Werkmaatschappij Pieterburen

‘Een sprekend voorbeeld van een innovatieve actie in het project Deskundigheidsbevordering is de werkmaatschappij Pieterburen’, vindt Frits Schuitemaker, ‘animateur’ namens LEADER. Onder begeleiding van LEADER gaat een aantal dorpen in Lauwersland zelf een visie voor de toekomst van hun dorp maken. Dorpsbelangen krijgen begeleiding in het maken van concrete plannen waarbij het (bottom-up)proces gestalte krijgt. Het resultaat moet voor andere dorpen als voorbeeld kunnen dienen. In het geval van Pieterburen werken dorpsbelangen, bedrijfsverenigingen en stichtingen (zoals de zeehondencrèche, het waddencentrum en Domies Toen) samen met het doel nieuwe projecten gerealiseerd te krijgen waarvan het gehele dorp zal profiteren.

Lauwersland leefbaar

Inmiddels staat Lauwersland op de kaart en wordt de naam steeds vaker gebruikt. Het huidige LEADER-programma loopt in 2000 af. Maar dat betekent niet dat het werk af is. In tegendeel, er dringen zich nieuwe kansrijke thema’s op als wonen-werken en telematica. Onduidelijk is nog of er voor de plattelandsgebieden in Noord- Nederland nieuwe (Europese of nationale) programma’s komen. Wat Lauwersland ook wordt na het jaar 2000, LEADER of geen LEADER- gebied, samen moet men inspelen op de mogelijkheden die zich de komende jaren voordoen. Er blijft voldoende werk aan de winkel om Lauwersland leefbaar te houden. Ook na het jaar 2000 moeten we in stilte kunnen blijven genieten van Lauwersland.