Een paar jaar voor de oorlog, zij is dan negen jaar, zo verhaalt Warmelina S. uit Eleveld in haar dagboek, weet zij op een zondag vrij illegaal beslag te leggen op een cent (foei!).

Een paar jaar voor de oorlog, zij is dan negen jaar, zo verhaalt Warmelina S. uit Eleveld in haar dagboek, weet zij op een zondag vrij illegaal beslag te leggen op een cent (foei!). Warmelina kent wel degelijk een deel van de toenmalige beschaving en onder meer een kauwgomballenautomaat in Assen. Met haar hartsvriendin gaat zij op stap. Zij lopen deels door onontgonnen hei, deels door boerenland, via Anreep naar het centrum van vermaak, verzilveren hun cent en springen vervolgens als verstekelingen achterop de rijdende tram richting Eleveld en er weer van af als de tram in een bocht bij het gehucht weinig snelheid heeft. De kauwgomballen zijn dan nog niet eens uitgekauwd. Ruim zestig jaar later heeft minister Zalm een meevaller van een miljard gulden. Ik moet er niet aan denken dat hij er op zondagmiddag in Den Haag iets stouts mee moet doen.

Als ik bij de veevoederhandel kom, slaat de man van de foerage slaat wanhopig de ogen ten hemel. ‘Alles in het honderd, geen enkele bestelling goed doorgegeven. Vijf blikken uierzalf, nergens te vinden, wat een ramp.’
Het blik uierzalf! Een beeld uit het Gronings Westerkwartier tussen Zuidhorn en Enumatil, vijftig jaar terug, komt me haarscherp voor de geest. Mijn familie en de melkkoeien in de jister, de melkvaart, geschaard om het traditionele eiken landhek waar je zo makkelijk een koe aan kan vastbinden. Dan komt de wereld op zijn kop te staan en zwiept Tine van Marum 17 in de sloot, Tine van Marum die altijd zo kalm is en dat niet alleen, ze heeft het hele hek mee het water ingenomen. Mijn oom blijft er stoïcijns onder. De koe wordt losgemaakt en bedekt met kroos op de wal getrokken. Vervolgens wordt het hek uit het water gehesen en krakend teruggedraaid en de zaak lijkt geklaard. Niet helemaal want plotseling meldt iemand ‘waar is de uierzalf?’. Ja die stond natuurlijk op het hek en ligt nu ergens onderin de sloot.
Ik voel de wanhoop van de foerageur vijftig jaar later goed aan. ‘Die man heeft uierzalf nodig’ voegt hij er aan toe ‘elke drie weken, voor zijn tattoo-shop!’ En ik maar aan Tine van Marum 17 denken. De tijden veranderen.

Dat wij zo onder de indruk van de veranderende tijden zijn, hebben we zelf over ons heen gehaald. Het is nog niet zo lang geleden, misschien een eeuw, dat de levensverwachting sterk begon te stijgen. Duizenden jaren lang was de levensverwachting gemiddeld zo’n dertig jaar en dat ontnam de mensen de mogelijkheid om oud genoeg te worden en over vroeger te zeuren. ‘Ik moest vroeger twee uur lopen van Langezwaag naar Heerenveen en terug om naar de HBS te gaan’ zei mijn vader. Zijn klasgenoot Hein Vos had een fiets met een muziekstandaard van de harmonie op het stuur. Het bood hem de mogelijkheid onderweg te lezen en te leren ondanks de kuilen in de sintelreed. Dit is het genre Friese intelligentia dat het later tot minister zou brengen. Maar misschien is het de vloek van het materiële paradijs en worden we juist oud genoeg om te zien waar het heen gaat.
Als we dan niet over vroeger zeuren dan blijft tenminste de toekomst nog. En waarom eigenlijk trek ik me waarschuwende woorden over de toekomst aan? De heibel over genetische manipulatie verbaast me daarbij wel het meest. Zeker, toen de spoorweg zijn intree deed en de wagons nog getrokken werden door rokende en stinkende locomotieven, kon je je voorstellen dat de NS een verbond met de duivel had. Met een compleet geëlektrificeerd net weet je dat zeker. Dat bij de uitvindingen van deze tijd genetische manipulatie als bedreigend overkomt, heeft folkloristische kanten die aan de televisie in Staphorst doen denken. Toen we de genetische manipulatie nog aan monniken als Gregor Mendel overlieten, was er niemand die zijn beklag deed, toen niet en nu ook niet. Zo in het genre trappistenbier, abdij van Leffe of Hoegaarden terwijl die producten op de televisiereclame moeten waarschuwen -geniet, maar drink met mate-.

Steeds als er een nieuwe techniek wordt toegepast op oud zeer komen er wel weer mensen in opstand. Ik zou nu wel eens een bekende filmster of topvoetballer gekloond willen zien, maar ik zie het verzet al rijzen bij diegenen die de traditionele geslachtelijke voortplanting als ideaal definiëren. Erger kan toch niet?

De genetische manipulatie van de suikerbiet bedreigt in hoge mate de veldleeuwerik. In feite is het niet de suikerbiet maar het wegspuiten van melden die in de winter zaad leveren aan de trekkende veldleeuwerikken. Daar moet de biet dan weer resistent tegen gemanipuleerd worden. Allemaal flauwekul! Als op een trieste februaridag de kleine vogel, dapper zingend in de grauwe, kille lucht, omhoog stijgt om het voorjaar tegemoet te vliegen, wordt hij niet naar beneden getrokken door genetische manipulatie, maar door zes miljard, twaalf miljard, of ooit vijfentwintig miljard mensen die allemaal suiker in hun koffie willen hebben.

Trefwoorden