De Punt van Reide is een buitendijks gebied gelegen op de grens van Eems en Dollard. Deze landtong wordt gekenmerkt als een hoge kwelder en is ongeveer 45 hectare groot. De Punt van Reide wordt beschermd door een dijk en een reeks kribben en strekdammen die de stroom en de golven breken. Het is een bijzonder gebied. Het is eigendom van de Staat der Nederlanden en aangewezen als staatsnatuurmonument, het beheer wordt uitgevoerd door Het Groninger Landschap, behalve de dijk want die wordt onderhouden door Rijkswaterstaat.
De reden dat Rijkswaterstaat de landtong tot nu heeft verdedigd was omdat men dacht dat de Punt van Reide een belangrijk onderdeel vormde van de kustverdediging door zijn beschermende werking op de Dollard. Nader onderzoek bleek dat die beschermende functie echter miniem is en dat onderhoud van de Punt om die reden niet nodig is. Maar er zijn andere en belangrijkere redenen om de Punt van Reide wel te beschermen.
Een schoon dorp
De landtong is zo’n 500 jaar geleden is ontstaan uit een overblijfsel van een vroegere oeverwal van de rivier de Eems. De hoge kwelder kan worden beschouwd als een hallig, een speciaal kweldertype dat alleen voorkomt in het waddengebied van Schleswig Holstein. Daar bevinden zich een vijftiental eilandjes waarvan een aantal bewoond zijn. Die bewoning in de vorm van een enkele boerderij of een groepje boerderijen is gesitueerd op wierden. De Punt van Reide is het enige buitendijkse gebied waar nog restanten van wierden te vinden zijn. De landtong heeft daarom een grote cultuurhistorische waarde. Staande op de dijk zie je bij een normale springvloed de twee wierden op de landtong nog boven water uitsteken. Het betreft hier de wierden van het dorp Westerreide, ‘een schoon dorp, zelfs met twee kerken’, zo vermeldden Stratingh en Venema in hun voortreffelijke monografie over de Dollard uit 1855. ‘Na de doorbraak bleef Westerreide nog lang bestaan. In 1575 was er nog een kerk. Pas tegen het eind van de 16e eeuw is het te niet gegaan en werd er een schans aangelegd op de uiterste oostpunt.’ De Punt van Reide is vanaf die tijd steeds door dijken beschermd geweest. Dat heeft samen met de moeilijk erodeerbare ondergrond er toe geleid dat de Punt van Reide tot op heden nog bestaat. Er werd eertijds een jaarmarkt gehouden onder de naam Reidermarkt. ‘Thans’, zo schrijven Stratingh en Venema in 1855, ‘bestaan er nog slechts drie huizen, van de overblijfselen der kerk of van het kerkhof is voor jaren nog een zerken doodkist opgegraven. Dat, met de naam Reide, is alles wat is overgebleven van Westerreide.’
Oorlog
De Punt van Reide heeft een belangrijke rol gespeeld bij militaire veldslagen. Zo leverde Willem-Lodewijk op de landtong een slag met de Spanjaarden. In de Tweede Wereldoorlog werd op het uiteinde van de Punt door de Duitsers een geschutsbunker gebouwd om Emden te beschermen.
Daarnaast heeft de landtong natuurwaarden naast de specifieke kwelder vegetatie heeft het gebied een speciale betekenis voor eenden, weidevogels, steltlopers en trekvogels.
Sluis der mislukking
Er heeft nog een gebouw op de Punt van Reide gestaan, een kunstwerk noemt men dat in waterstaatskringen. In 1972 werd er de sluis gebouwd. Een bouwwerk op een verkeerde plaats, van verkeerde afmetingen en met een verkeerde intentie gebouwd. Het was bedoeld om water en schepen te schutten van een aan te leggen kanaal, maar dat is nooit gegraven. Journalist Cees Stolk noemt dit gebouw terecht de sluis der mislukking. Immers het was het symbool van het falende beleid uit de jaren ’70. De Werkgroep Dollard heeft in die tijd altijd gepleit om niet zomaar iets te bouwen, maar met steekhoudende argumenten te komen. Die zijn nooit gegeven. In het kabinet Den Uyl is het met name staatssecretaris Wim Meijer geweest die zijn nek heeft uitgestoken om ‘een eens genomen beslissing terug te draaien als men niet duidelijk kon aantonen dat het natuurgebied door de maatregel schade zou oplopen.’ Een zinsnede die stond in de regeringsverklaring uit 1973 van het kabinet Den Uyl.
Monument van wanbeleid
Toen de Groningse gedeputeerde voor waterstaatszaken Johan Remkes wilde een aantal jaren geleden de sloop van de overbodige sluis met enig feestelijk vertoon realiseren. Dat is hem afgeraden, want het zou veel oude wonden openreten. Nog altijd is er onder de ouderen uit de streek, met name boeren en waterschapsmensen, verbitterdheid over het niet doorgaan van het kanaal. Wel is toen Remkes gesuggereerd de sluis te laten staan en die door een of meerdere kunstenaars te laten bewerken tot een monument van wanbeleid uit de jaren ’70. Zoals bekend is dat niet gebeurd.
Polder Breedbaart
De Punt van Reide is nu een natuurgebied en als Groningers, maar ook als Nederlanders mogen we trots zijn op onze enige schiereiland dat we nog hebben. Het Groninger Landschap heeft de Polder Breedbaart, ten zuiden van het schiereiland, weer onder water laten lopen om zo een waardevol natuurgebied te creeren. Op de foto ligt deze polder boven aan in het midden. De andere twee meertjes zijn de vroegere sluiskolken. Op de voorgrond stroomt de Eems.
