De Wassermann is een betrekkelijk gave, ruim 27 meter lange bunker langs de Prins Bernhardweg op Schiermonnikoog. Gelegen op een hoog duin heb je een prachtig uitzicht over het eiland, de Noordzee en de Waddenzee. De grote bunker maakte deel uit van de Atlantikwall, een verdedigingslinie langs de kusten van Noorwegen, Denemarken, Duitsland, Nederland, België en Frankrijk.
De Atlantikwall is door de nazi’s gebouwd in de periode 1941-1945 om landing van geallieerde troepen te voorkomen. Met zijn 14.000 bunkers, waar 17.000.000 ton beton en 1.200.000 ton staal voor gebruikt is, vormt de Atlantikwall de grootste kustverdedigingslijn uit de geschiedenis.
In Nederland vinden we nog veel restanten langs de kust van Zeeland, Zuid- en Noord-Holland, de waddeneilanden, Friesland en Groningen. Op Schiermonnikoog waren verspreid liggende bunkers aanwezig, onder meer bij hotel Noderstraun aan het eind van de Badweg. Maar er was ook een concentratie van een dertigtal bunkers, een ‘bunkerdorp’ dat de codenaam ‘Schlei’ kreeg en gelegen was aan het einde van de Prins Bernhardweg, bij het paviljoen Marlijn bij het badstrand ter hoogte van Paal 6. Deels zijn deze bunkers nog zichtbaar en een enkele wordt als opslagplaats gebruikt. Na de oorlog is een aantal opgeblazen met springstof. Veel bunkers zijn in de jaren tachtig onder het duinzand weggewerkt.
Kathedraal
De bunkerbouw berustte bij de Organization Todt en werd uitgevoerd door een aannemersfirma uit Noord-Groningen. De bouwvakkers voor de bunkerbouw kwamen voor het overgrote deel van het vasteland. Schiermonnikogers hebben hooguit wat hand-en-spandiensten geleverd.
Voor de bouw van de Wassermann en het Schleidorp werd een smalspoor aangelegd vanaf de toenmalige veerhaven aan het einde van de Reeweg, de tegenwoordige jachthaven. Het spoor liep aanvankelijk langs de Reddingsweg, maar omdat het daar te moerassig was, werd een nieuwe route aangelegd die iets oostelijker verliep. In de volksmond werd dat pad door Schiermonnikogers ‘Moffenpaid’ genoemd; later werd dat pad heel navrant omgedoopt in Prins Bernhardweg.
De Organization Todt had aan het eind van de Tweede Wereldoorlog de aannemer de opdracht gegeven de Wassermann zo veel mogelijk te camoufleren. Hij heeft dan ook de vorm van een kathedraal. De bouw van deze bunker heeft ongeveer driekwart jaar in beslag genomen.
Volkomen mislukt
De Wassermann, genoemd naar een voor die tijd zeer modern Duits radarsysteem, is nooit als zodanig gebruikt. Toen de bunker voltooid was, zijn zowel de installatie als de bevestiging van het radarsysteem en de 40 meter hoge radarcilinder zwaar gesaboteerd. Met een dergelijk radarsysteem was men in staat om binnen het bereik van 300 kilometer het luchtruim te controleren op vijandelijk vliegtuigen. Het verhaal gaat dat de Nederlandse uitvoerders het handgeschreven Duitse cijfer 1 voor een 7 aanzagen en dus werd de installatie op alle mogelijke punten 6 centimeter te groot. Dat is een van de belangrijkste redenen dat de Wassermann een volkomen mislukt project is geworden. Tot 1944 hebben onderdelen van de mast onder aan het duin gelegen. Slechts enkele keren heeft hij onderdak geboden aan een vluchtleider die via een radarsysteempje Duitse nachtjagers uit Leeuwarden opdracht gaf om geallieerde bommenwerpers te onderscheppen.
Terrasje
Na de oorlog heeft de bunker een paar jaar als terrasje gefungeerd, maar ook dat is geen doorslaand succes geworden. Later heeft de Wassermann dienst gedaan als uitkijkpost.
Sinds 1989 is de bunker in beheer bij Natuurmonumenten. Die heeft een paar jaar geleden de bunker weer toegankelijk gemaakt voor het publiek. Een lamp, gevoed door een zonnecollector, geeft de nodige verlichting. Rond en op de bunker zijn informatiepanelen aangebracht over de geschiedenis van de bunker en over de flora en fauna van Schiermonnikoog. Op de bunker is een hek geplaatst en een kaart van het eiland geeft aan waar landschappelijke en cultuurhistorische zaken te zien zijn. Rond de bunker staan voor de vermoeide toerist een aantal bankjes.
Met dank aan Durk Reitsma en Kees Soepboer.