Zwolle september 1944. ‘Hebt u het al gehoord meneer? De school is gevorderd.’ Voor de veertigjarige Roelof Horreüs de Haas, biologieleraar aan het gymnasium, lijkt er geen ontkomen aan. Arbeitseinsatz en razzia’s op alle mannen jonger dan 45 jaar. Voor de principiële Roelof – eerder al overtuigd dienstweigeraar – geen optie. Hij duikt samen met zijn twee zoontjes Gerard (13) en Hans (9) onder in het hart van Friesland, daar waar de boerderij Heach Hiem vlak bij Grouw aan de Wijde Ee aan alle kanten wordt omsloten door water. Zoon Hans Horreüs De Haas: ‘Want iedereen dacht: in dat waterland komen ze niet.’
Friesland, De Haas is er talloze keren geweest tijdens kampeer- en zeiltochten. ‘De keus van mijn vader was heel duidelijk voor deze plek en deze boerderij. Alleen bereikbaar per boot, een kleine polder.’
Onveilig heeft Hans de Haas zich er nooit gevoeld. ‘Mijn vader was een geweldige opvoeder, hij maakte er voor ons een groot avontuur van. Met oud en nieuw is er gewoon geschaatst, bijna honderd man. Misschien was het ook wel een kwestie van naïviteit. Natuurlijk oppassen dat je niet wordt gepakt als er onverwachts een razzia komt. Daarom sliepen ze ’s nachts ook op een schuit in het moeras.’
Water rondom, slapen in het moeras. Het zou de onderduikers bijna nog noodlottig worden. Het was een uitzonderlijk natte herfst. Plus te weinig kolen om al dat water naar buiten te sluizen. Het water kwam hoger en hoger. Normaal lag de boot diep in het moeras in de waterplanten. Maar het drijvende moeras stuwde de boot mee omhoog. Lisdodden, bitterzoet en riet bieden geen garantie meer, dus wordt de camouflage weer ter hand genomen. Grote stukken veen worden losgesneden en achter tegen de slaapschuit aangedreven. Ook het dekzeil wordt onder drijftillen en ingestoken riet verborgen. De boot wordt een met het moeras. ‘Maar van bovenaf was daar toch altijd de dreiging van de Oude Beppe, dat kleine vliegtuigje van de Duitsers.’
Roelof Horreüs de Haas overleeft de oorlog dankzij de bewoners van Heach Hiem. Minder fortuinlijk zijn de onderduikers bij Eernewoude, een volkomen ontoegankelijk rietmoeras van uitgeveende plassen en kleine meren. Goede Vrijdag 1945. De Canadezen dringen op naar de Achterhoek. In Grouw schepen de Duitsers zich in en dringen met mitrailleurs op voor- en achterdek het gebied binnen. Ruim 130 mannen worden gepakt.
Literatuur
Onderduiker in het hart van Friesland, het verslag dat Roelof Horreüs de Haas schreef tijdens zijn verblijf in Friesland. ISBN 90 808727.
Haze-sporen. Leven en werk van Roelof Horreüs de Haas. ISBN 90 9013137 1.
Beide boeken zijn te bestellen via: 038 4214626
Zwolle september 1944. ‘Hebt u het al gehoord meneer? De school is gevorderd.’ Voor de veertigjarige Roelof Horreüs de Haas, biologieleraar aan het gymnasium, lijkt er geen ontkomen aan. Arbeitseinsatz en razzia’s op alle mannen jonger dan 45 jaar.
