De bende van drie. Een begrip dat associaties oproept. Muziekliefhebbers denken wellicht aan het gelijknamige groepje Nederlandse muzikanten. Europadeskundigen herinneren zich mogelijk als zodanig het trio Blair, Schöder en Chirac. Zo kunnen we doorgaan. Kennen we trouwens een bende van drie in Noord-Nederland? Niet? Dan benoemen we hierbij toch ‘onze’ commissarissen der koningin. Toegegeven, het is misschien al te makkelijk om Hans Alders, Relus ter Beek en Ed Nijpels te kiezen. Maar er is een goede reden voor.
In West-Nederland gebeurde onlangs namelijk iets soortgelijks. Daar trad zelfs een ‘Holland Acht’ voor het voetlicht. Geen roeiploeg maar de commissarissen in Noord-Holland, Zuid-Holland, Utrecht en Flevoland die samen met de burgemeesters van de vier grote steden een manifest presenteerden waarin wordt aangedrongen op een ‘slagvaardiger bestuur voor de Randstad’. De westelijke kroondienaren verzochten het kabinet in acht stellingen ten spoedigste een onafhankelijke commissie in te stellen. Een commissie die de mogelijkheden van een modern bestuur voor dit landsdeel moet nagaan. Nog vóór de zomer van 2006.
Is zo’n oproep ook in het Noorden denkbaar? Er bestaat immers al zo iets nuttigs als het Samenwerkingsverband Noord-Nederland. Maar toch: hoe zou een noordelijk manifest luiden? Schrijver dezes zette zich schrap. Met de westelijke verklaring in het achterhoofd.
1 Noord-Nederland kent een zwakke economie. De regio is al jaren nationale hekkensluiter.
2 Burgers en bedrijven klagen over het functioneren van de overheden in het Noorden.
3 De bestuursstructuur in het Noorden is gebrekkig, niet slagvaardig. Drie provincies, tientallen gemeenten, rijksdepartementen. Honderden bestuurders. Geen van hen kan belangrijke besluiten nemen.
4 Om de teloorgang van het Noorden te keren is een flinke herschikking nodig van de rollen van de verschillende overheden en instanties.
5 Het is de hoogste tijd voor bestuurlijke modernisering. Voor de burger levert dat louter voordelen op. Lange procedures verdwijnen. Ook het bedrijfsleven profiteert. Snelle besluitvorming leidt tot minder administratieve lasten. Prima voor de concurrentiepositie.
6 Een onafhankelijke commissie dient snel de mogelijkheden voor beter bestuur in het Noorden te inventariseren, ook als dat ten koste gaat van huidige posities.
7 De commissie moet nog vóór de zomer van 2006 rapporteren. Het kabinet dient in 2007 tot besluitvorming te komen. Met breed gedragen maatregelen.
8 De commissarissen van de koningin in het Noorden doen er alles aan om de gewenste samenwerking en vernieuwing gestalte te geven. Er is haast bij!
Wat dacht u van zo’n verklaring? Niet ver bezijden de waarheid toch? Het Randstadmanifest heeft de nodige tongen losgemaakt. Waarom ook niet in andere landsdelen? Westerlingen mogen vlotter zijn maar niet is in te zien is waarom droge oosterlingen, uitbundige zuiderlingen of nuchtere noordelingen niet zouden volgen. De tijd is er rijp voor.
Dus Relus, Hans, Ed: aan de slag! Genoeg deskundigen met originele ideeën. Zoals Theo Toonen, hoogleraar bestuurskunde in Leiden. Diens onlangs aangedragen oplossing voor het Noorden? Vorm een landsdeel in federatievorm. Een gewestelijke alliantie – naar Belgisch voorbeeld – die zich richt op de totale ruimtelijke inrichting van het Noorden, de economie en de infrastructuur. Met daarbinnen drie regionale besturen met eigen bevoegdheden op het gebied van ‘mensgerichte taken’ (zorg, cultuur, wonen, onderwijs). Opdat de overduidelijk aanwezige, eigen identiteit van Fryslân, Groningen en Drenthe behouden blijft. Eenheid in verscheidenheid dus. Waarbij het volgens Toonen ook eens afgelopen moet zijn met het voortdurend de hand ophouden in Brussel. Die Europese structuurfondsen zijn niet langer onuitputtelijk. De EU is er te groot voor geworden en Den Haag verzet zich steeds meer tegen het rondpompen van geld. Het alternatief voor Noord-Nederland? De Keltische optie! Sluit je meer dan ooit aan bij ontwikkelingen aan de Noordflank van Europa.
Geschrokken van deze oplossing? Niet nodig. Meer en wellicht betere ideeën zijn ongetwijfeld voorhanden. Als ze maar worden uitgelokt. Dat was en is de meerwaarde van het westelijke manifest. De noordelijke commissarissen van de koningin doen er goed aan gedrieën om de tafel te gaan zitten. Zonder last- of ruggespraak van welke ambtenaar of medebestuurder dan ook. Onze eigen, moedige bende van drie!
