Het Gasselterveld was een eeuw geleden nog een groot heidegebied op de westflank van de Hondsrug. In de crisisjaren-dertig werden het Gietenerveld, het Gasselterveld en het Drouwenerveld met bomen beplant en ontstond de bijna drieduizend hectare grote en aaneengesloten boswachterij Gieten-Borger. De luchtfoto toont een deel van deze boswachterij ter hoogte van het dorp Gasselte. Linksonder is de recreatieplas ’t Nije Hemelriek zichtbaar, maar het grootste deel van het beeld wordt ingenomen door de zandwinplas van de firma Zeldenrust.
Roel Jonker was bosarbeider bij Dwingeloo, maar werd in 1968 door houtvester Kühn naar Gasselte gehaald. Hij kreeg hier de functie van surveillant-rondleider. Momenteel is hij al bijna tien jaar met de VUT. We bekijken de luchtfoto door de ogen van Roel Jonker.
Oude Hemelriek
‘Het is jammer’, zegt Roel, ‘dat het oude Hemelriek niet op de foto staat. Dan hadden we namelijk een volledig beeld gehad van de hele ontwikkelingsgeschiedenis van het Hemelriek zoals ik die heb meegemaakt. Het oude Hemelriek ligt net links buiten de foto. Dit is een natuurlijk veentje dat in het begin van de jaren zestig gebruikt werd als natuurbad voor recreanten uit de verre omtrek. Hier kwamen veel mensen uit de stad Groningen. ’s Winters werd het veentje gebruikt als de ijsbaan van Gasselte. Het Hemelriek was een mooie plas. Met eilandjes waar destijds al cranberry’s op groeiden. Ooit stond daar een man die uitriep: “Ik voel me hier als in de hemel zo rijk”. Daar komt dus de naam vandaan. De recreatiedruk op het oude Hemelriek werd te groot en Staatsbosbeheer besloot de recreanten op een nabijgelegen plek te concentreren.’
‘Toen ik in 1968 kwam, werd net ’t Nije Hemelriek aangelegd. Er werd een stuk van de boswachterij gekapt, de stobben van de bomen werden verwerkt in kunstmatige heuvels naast de te graven spartelvijver. Met bulldozers werd het gat gegraven. Er kwam een zandstrand bij en er werd een kiosk geplaatst. Het huidige restaurant volgde de kiosk op en is net zichtbaar onder de zwemplas. Vanaf 1970 hadden we hier een chemisch toilet. Dit was puur voor het positieve imago van Staatsbosbeheer. Ik moest hier elke morgen met een schepje bij om de zuurgraad te bewaken. Al met al een vies gedoe dat ongeveer tien jaar heeft geduurd.
Tussen het natuurbad en de zandwinning zien we een groene ligweide met een rechthoekige zandbak. Op de plek van die rechthoek lag in de beginjaren van ’t Nije Hemelriek een betonnen kinderbadje dat we telkens vulden met leidingwater.
De rechthoekige bospercelen zijn goed te herkennen. Donkergekleurde percelen met fijnspar en daarnaast lichtgroen gekleurde loofbomen. Linksboven zien we een paar intensief gebruikte akkerpercelen in het bos. Ik hecht hier grote waarde aan, want aan de rand gebeurt het. Daar treedt ook het wild uit. Helemaal aan de rechterkant zien we een restant van de Gasselter Dennen. Dit is het oudste stukje bos van de boswachterij. Ik heb verhalen gehoord over jagers die na een dag jagen rond de Gasselter Dennen weer vertrokken met een wagen vol korhanen.
Naast de zwemplas werd een groot parkeerterrein aangelegd. Onder op de foto zien we de auto’s tussen de bomen staan. In het begin telde ik op topdagen wel 2000 auto’s. Het aantal bezoekers nam sterk af toen bij Groningen de Hoornse Plas in gebruik werd genomen.’
Boomkroonpad
‘De grote zandwinning was al begonnen voordat ’t Nije Hemelriek werd gegraven. Hier ligt wel zestig meter grof zuiver zand dat bijna nergens anders in Nederland zo dicht bij de oppervlakte te winnen is. In 1946 begon hier de familie Jonker met het afgraven van zand. Al dertig jaar is de winning overgenomen door het bedrijf Zeldenrust, maar nog steeds noemt iedereen dit het Jonkers Zandgat. Ook hier werden de verwijderde boomstobben in een heuvel verwerkt. Het boogvormige paadje tussen speelweide en zandgat ligt op deze steile en hoge heuvel die als skibaan is ontworpen.
Vorig jaar is besloten dat de zandwinning hier kan doorgaan met een nieuw te graven gat ter hoogte van de rechter bovenhoek van de foto. De huidige plas krijgt dan grotendeels een recreatieve bestemming.
De zwemplas blijft schoon door het water er continu uit te pompen en tegelijkertijd er nieuw water in te pompen vanuit de zandwinplas. Het water in de zwemplas is groen van kleur door de zwevende leemdeeltjes en door algen. De mooie blauwe kleur van het water in het zandzuiggat wordt veroorzaakt door leemzuur.
Onlangs is besloten dat het Boomkroonpad gaat verhuizen naar ’t Nije Hemelriek. Ik heb altijd al gezegd dat deze toeristische attractie nooit in een stiltegebied geplaatst had mogen worden. ’t Nije Hemelriek ligt als recreatiegebied mooi aan de rand van het stiltegebied en als het Boomkroonpad straks wordt gebouwd – de bedoeling is ongeveer op de plaats van de speelweide met zandbak – dan kan ik zeggen dat ik uiteindelijk toch mijn zin gekregen heb.’
