Het land dat Sjoerd Wartena (80) zijn leven lang bewerkt heeft, was ‘land met negen punten’. Van dat excellente land is hij ‘verjaagd’, vertelt fotograaf Elske Riemersma. Hij woont nu in een rijtjeshuis in Goutum.
Riemersma leerde Wartena kennen door haar deelname aan een kunstproject over de aanleg van De Zuidlanden bij Leeuwarden, de grootste Friese nieuwbouwwijk ooit. Zo kwam ze ook in contact met boer Jan Overdijk (73) en zijn vrouw Griet (72). Zij wonen nog wel in het toekomstige, uitgestrekte stadsdeel. Overdijk is tot in het diepst van zijn wezen verbonden met deze plek, waar de Middelzee in vroeger tijden vruchtbare klei achterliet. Zijn naam komt er zelfs vandaan. ‘Dêrom kin ik hjir ek net wei’ (Daarom kan ik hier ook niet weg), legde hij Elske Riemersma uit tijdens een van haar bezoeken. Maar ook hij zal moeten vertrekken, al is nog onbekend wanneer.
Dit najaar werd begonnen met de bouw van de eerste huizen, ten zuidwesten van Goutum. In totaal wil men hier in de komende twintig jaar 6500 woningen optrekken, verspreid over verschillende buurtschappen, waar de sfeer van oude Friese dorpen moet gaan heersen. Het plan speelt in op de behoefte van veel mensen aan een dubbelleven: stadsbewoner en plattelander tegelijk. Kantoren, bedrijventerreinen, winkels en scholen komen er ook.
Er opende zich voor Riemersma een onbekende wereld toen ze het gebied afgelopen voorjaar begon te verkennen. Met veertien anderen was ze uitgenodigd een artistiek kampement op te slaan in De Zuidlanden om te onderzoeken wat er gebeurt als een agrarisch landschap bouwrijp wordt gemaakt. Het betrof een gemeentelijke opdracht, die werd uitgevoerd door kunstencentrum Parnas en het kunstenaarscollectief 5e Kwartier. In acht mobiele studio’s gaven de kunstenaars deze zomer hun kijk op de bouwlocatie, die nu nog vol is van verleden.
Riemersma: ‘Ik was enorm getroffen door de schatten die hier verborgen bleken te zijn: de interieurs van de boerderijen, de verhalen over de geschiedenis, de liefde van de boeren voor de natuur. Het is voor hen bijna niet te bevatten wat er op de nieuwbouwborden staat: “Wonen in de natuur”. Hoe kan dat ooit, zeggen zij, als hier meer dan zesduizend huizen komen?’
Het verbaast de fotograaf dat in de nieuwbouwplannen zo weinig rekening is houden met de gevoelens van de bewoners. ‘Ze hebben geen enkele vorm van psychologische begeleiding gekregen.’ Ze vindt het ook een gemiste kans dat de boerderijen niet als ‘stadsboerderijen’ behouden kunnen blijven en ingericht als voorlichtingscentrum met een rol voor de boeren.
De Friese publicist Peter Karstkarel was in het beginstadium van de bouwplannen samen met architect Gunnar Daan betrokken bij de ideevorming voor wat toen nog ontwikkelingsplan Leeuwarden-Zuid heette. ‘Een blauwdruk voor een nieuw landschap lag er al. Wij moesten nadenken over het karakter van de dorpse nederzettingen daarin. We vonden dat die op een eigentijdse manier moesten voortborduren op de Friese traditie.’ Nadien raakte Karstkarel het zicht op de uitwerking wat kwijt, tot hij eerder dit jaar de ontwerpen van de projectontwikkelaars onder ogen kreeg. Al te veel wil hij er niet over kwijt. ‘Want ik ben loeikwaad over de manier waarop ons gedachtegoed te grabbel is gegooid. Onze volzinnen zag ik terug in een promotiekrantje waarin vreselijke nep-traditionalistische woningen werden aangeprezen.’
Elske Riemersma heeft zich voorgenomen om komend jaar, als het nog kan, de seizoenen op en rond de boerderij van Jan en Griet Overdijk vast te leggen. ‘Het laat me voorlopig nog niet los.’
In 2002 en 2004 publiceerde Noorderbreedte uitgebreid over De Zuidlanden.
Een historisch pad wordt opengebroken ten behoeve van de nieuwe nieuwbouwwijk ‘De Zuidlanden’ bij Leeuwarden.
Boer Sjoerd Wartena kijkt uit zijn raam naar de graafmachines die bezig zijn om van het boerenland bouwgrond te maken. Rond het voormalige buurtschap Techum wordt een nieuwbouwwijk aangelegd.
Boer Jan Overdijk vertelt over de plannen van de gemeente Leeuwarden om op het land dat bij de boerderij hoort een grote nieuwbouwwijk aan te leggen. Dat betekent dat hij zijn boerderij moet verlaten. Zijn achternaam Overdijk is door zijn grootouders aangenomen toen ze hier kwamen wonen en daarom kan hij hier niet weg. Ze woonden ‘over de dijk’. ‘Ik moet hier blijven’, vertelt Jan.
De boerderij waar Jan Overdijk zijn hele leven gewoond heeft.
Een detail in de keuken van de familie Overdijk in Goutum, vlakbij Leeuwarden.
Stilleven in het bûthús (gedeelte tussen stal en woondeel boerderij) op de boerderij van Jan en Griet Overdijk.
Eén van de eerste wijken van de Zuidlanden heet Techum, vernoemd naar het oorspronkelijke buurtgenootschap Techum. In de voormalige boerderij van Sjoerd Wartena is nu een gezondheidscentrum gevestigd.
Boer Sjoerd Wartena had vroeger een aantal paarden. De paarden werden gebruikt voor het bewerken van het land. De paarden zijn er niet meer maar wel talloze herinneringen aan de tijd dat ze er waren. 
