De bochten van een verdwenen rivier bepalen het kaartbeeld van het land ten zuiden van Termunten. Het zijn de restanten van de Oude Ae, Munter Ae of Munte. De hoogtekaart maakt ons duidelijk dat Termunten is ontstaan als een dubbelwierde op de oevers van de Munte. Ten noorden van de wierden lag ooit de Munterzijl waardoor de rivier in zee afwaterde. Het restant van de rivier vinden we terug tussen de twee woonplaatsen. Op de oostoever van het Kleine diep torent een laatgotische kerk. Het is een schilderachtige plek.

We volgen de rivier in zuidelijke richting. De oude waterloop buigt allereerst met een scherpe bocht noordwaarts richting Termuntenzijl. Daar werd de Munte vergraven tot het Termuntenzijldiep.
Dit kanaal heeft in 1601 de afwatering van de oude rivier overgenomen.
In de laagtes tussen Termunten en Woldendorp is de loop van de Munte goed te volgen. Halverwege de weg naar Woldendorp passeren we het streekje Baansum. Het gehucht is ontstaan op de oeverwal van de Munte. Het restant van de rivier begrenst de achtertuinen. De hoogtekaart maakt duidelijk dat de Munte bij vloed zeker vijftig meter breed moet zijn geweest.

Grijze Monnikenklooster

Circa vijfhonderd meter ten westen van Baansum lag ooit Grijze Monnikenklooster. De restanten tekenen zich ten zuiden van de boerderijplaats af. Dit cisterciënzer klooster heeft veel bijgedragen aan de waterstaat van het gebied. En dat was wel nodig ook want deze omgeving heeft veel geleden onder de stormvloeden Ook Woldendorp heeft een duidelijke relatie met de oude rivier. De woonplaats dateert uit het begin van de jaartelling.
Tussen Woldendorp en Dallingeweer tekenen zich eveneens meanders af. De symmetrie met de Munte is opvallend: het betreft hier een zijtak van de Munte waarvan de benedenloop tijdens de inbraak van de Dollard werd verspoeld. Het is aannemelijk dat deze rivier via de Reiderzijl in de Dollard loosde. Deze zijl lag tussen de dubbelwierde Oosterreide en Westerreide. Een fraaie parallel met Termunten! De twee wierden zijn in de loop van de zestiende eeuw in zee verdwenen. Tot voor kort was de oude rivier nog herkenbaar in het slotenpatroon. Ruilverkavelaars hebben deze laatste herinnering echter grondig uitgewist. Staande in het veld is de oude bedding nog vaag waarneembaar als een lichte glooiing in het akkerland.

Dam in de Munte

De Munte speelde ooit een belangrijke rol in de waterstaat van Oost-Groningen. De rivier vond zijn oorsprong ver weg in de hoogvenen nabij Wildervank. Om wateroverlast tegen te gaan, legden de cisterciënzers een dam in de bovenloop van de Munte. Dat werd het begin van Muntendam (en indirect van Veendam).
Helemaal verdwenen is de bovenloop van de Munte niet.
Ten zuidoosten van Muntendam vinden we de oude Munte terug in de vochtige graslanden van het natuurreservaat De Wiede. In Veendam is de Munte opgenomen in de singels en vijvers. Deze waterpartijen lopen van zuid naar noord dwars door de woonwijken. Het centrum is met duikers onder de grond met de Munte verbonden. Maar we zijn nu wel erg ver buiten het kaartbeeld beland. Nieuwsgierig een rivierloop volgen, brengt je soms ver van huis.

Trefwoorden