De in 1963 te Bedum gebouwde Martyriakerk laat er geen misverstand over bestaan: hier presenteerde zich een dynamische gemeente van de Gereformeerde Kerk vrijgemaakt, die de moderne ontwikkelingen, zoals de enorme schaalvergroting in de landbouw en industrie, met gemak kon trotseren. Er waren maar liefst drie toegangsdeuren nodig om de mensen te ontvangen en de bescheiden toren is geheel ondergeschikt gemaakt aan de uitleg van het Woord. Oneerbiedig gezegd is dit gebouw aan de Stationsweg een echte preekschuur. De vrijgemaakten waren klaar om een geheel eigen koers te varen binnen wat tot in de jaren zeventig in grote mate een verzuilde gemeenschap zou blijven – er is ook nog de Protestantse Gemeente Bedum, de Hervormde Gemeente Bedum én het dorp vormt een parochie binnen de grote Rooms-Katholieke Kerk.
Als kind dacht ik (van Nederlandse Hervormde huize) dat mensen naar de kerk gingen om daarna met de familie of met kennissen gezellig koffie te drinken. De dienst was slechts een inleiding, de koffie de eigenlijke dienst. Tijdens de preek fantaseerde ik over de combinaties die na afloop zouden worden gevormd en de onderwerpen die ze tijdens de zit zouden bespreken. Toen zag ik al haarscherp waar het in de kerk om gaat. Niet alleen om dopen, trouwen en begraven, maar ook om roddelen, netwerken, catwalken en paraderen. De kerkgang is een defilé voor gewone mensen.
Tegenwoordig kan ik me bijna niet meer voorstellen dat religieuze denominaties nog zo betrokken zijn bij het maatschappelijke leven. Vrijgemaakt Bedum, bestáát dat nog?
Grootstedelijke arrogantie natuurlijk. In 1963 bestonden de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt nog geen twintig jaar. Nederland telde toen net zo veel buurtschappen als protestantse gezindten, die tot op de dag van vandaag nog volop in beweging zijn. Je kunt dus net zo goed zeggen dat de Martyriakerk aan het begin staat. Alleen de paraderende auto’s (Opel Rekord, Ford Corsair, DAF Daffodil) zijn definitief gesloopt.
Schrijver Jaap Krol is gefascineerd door wederopbouwarchitectuur. In op het oog onbeduidende bouwwerken ziet hij dragers van geschiedenis en herinneringen.
