Pleed werkt op dit ogenblik aan een expositie over de toekomst van wol. Wij zien namelijk een grote toekomst voor wol. Die toekomstvisie hopen wij volgend jaar meer vorm te geven in het Fries Landbouwmuseum in Leeuwarden.
Maar wat de toekomst verborgen houdt, ligt onwetend in de tijd. Toch zie ik, na het horen van goed nieuws op de radio, de Wikipedia-pagina over wol in 2050 plotseling heel duidelijk voor me:
Beeld: Dorine van den Beukel
Geschiedenis
In de bronstijd, rond 4000-3000 v. Chr., komt een nieuwe vinding richting West-Europa. Het houdt je warm. Het is zacht & elastisch. Het isoleert en het ademt tegelijk. Het is biologisch afbreekbaar. Het is gemakkelijk lokaal te produceren en te verwerken. Twee millennia eerder is dit waardevolle materiaal ontdekt in Zuidwest Azië door schapen te fokken tot schapen met steeds langere wollige haren. Wol wordt in twintig eeuwen daarna een belangrijk onderdeel van de Nederlandse economie en onze cultuur.
Tot wol het in het industriële mode- en marketinggeweld verliest van goedkopere, fossiele, vervuilende materialen van ver. Wol kriebelt en kan niet in de wasmachine. Wol heeft geen enkele waarde meer en is aan het begin van de 21e eeuw afval geworden.
Lange ketens
Na twintig eeuwen van wolnijverheid was wol vanaf de jaren zestig/zeventig stilaan uit Nederland verdwenen. Het verdwijnen van de lokale wolnijverheid liep parallel met een vergelijkbare ontwikkeling op het gebied van voedsel, consumptiegoederen, energie en mobiliteit. De wereldeconomie bestond uit steeds langere ketens die een ongekende klimaatverandering in gang zetten.
Hoewel er met ‘Grenzen aan de groei’ (De club van Rome, 1968) en ‘De vervuiler betaalt’ (OESO, 1972) ernstig gewaarschuwd was voor de gevolgen van lange ketens, leek er lange tijd niets te veranderen.
Zelfs het Akkoord van Parijs (2015) en een proces tegen de Nederlandse staat (Urgenda, 2013-2019) leek aanvankelijk de Nederlandse regering er niet toe te bewegen verstrekkende klimaatmaatregelen te nemen.
Toch is er vanaf 2019 onder de bevolking best belangstelling voor wol, zoals bij kinderen op Friese scholen bijvoorbeeld. En zij zijn niet de enigen. Inwoners van de noordelijke provincies zien de vervuiling van de Noordzee en de Waddenstranden door de steeds vaker overboord vallende containers (als eerste MSC Zoë, 2019) met lede ogen aan. Schapenhouders gooien hun wol met tegenzin weg, er is grote vraag naar nieuwe spinnerijen en er is een groeiende vraag naar 100% wollen truien en wollen sokken.
Keerpunt
Het onverwachte keerpunt voor wol — en vele andere korte ketens — bleek het vonnis van Nederlandse rechter in de Shell-zaak die door 17.000 burgers was aangespannen (2021). De rechter oordeelde dat oliemaatschappij Shell — en daarmee alle andere klimaatverstorende bedrijven — een eigen verantwoordelijkheid hadden om een veilig en menselijk bestaan van de Nederlandse bevolking niet in gevaar te brengen.
Hoewel er nog enkele jaren van procederen volgden, bleek de positie van de fossiele brandstofproducenten uiteindelijk onhoudbaar. Doordat de productie van fossiele brandstoffen met 45% werd teruggedraaid, bleek ook het in stand houden van de lange ketens niet langer mogelijk te zijn.
De revolutionaire uitspraak betekende een bloei van lokale economieën, herstel van biodiversiteit en een rechtvaardiger verdeling van geld.
Wol werd in korte tijd weer deel van de Nederlandse cultuur. Het aantal Nederlandse schapen is intussen teruggebracht naar 50%, vanwege de afgenomen export van lams- en schapenvlees. Schapen worden tegenwoordig alleen nog gehouden voor wol, begrazing, schapenkaasproductie en vlees voor de lokale markt. 100% van alle wolvezels wordt lokaal verwerkt door een nieuwe winstgevende wolindustrie en energiebesparende woningisolatie. In het noorden van Nederland zijn het Friese melkschaap, het Drents heideschaap, Schoonebeekers en zwartblessen gewaardeerd onderdeel van het landschap.
De eigenschappen van wol veranderden ondertussen nauwelijks. Wol houdt je nog steeds warm, het isoleert en het ademt tegelijk. Het is biologisch afbreekbaar. Het is nog steeds waardevol.
Wol kan kriebelen, derhalve verdient het geen aanbeveling voor de productie van onderbroeken. Het kan gewoon in de wasmachine.
Zie ook: plastic (verouderd), landbouw, containerschepen (verouderd), hennep, vlas, coöperatie, grondbezit, biodiversiteit.
Lees hier alle blogs van Dorine van den Beukel over korte ketens.
