De overeenkomst tussen een Big Mac en Paddepoel

In de rechte en functionele straten van Paddepoel zul je niet snel een toerist aantreffen. Een liefhebber van architectuur kan misschien nog interesse opwekken voor de drie gigantische woontorens ten zuiden van het winkelcentrum Paddepoel die tot 65 meter in de lucht reiken, maar in de overwegend voorspelbare straten dwaalt de massa niet gauw doelloos rond. Terwijl men wel vijftig euro overheeft voor een vliegticket naar een overvol Rome, Boedapest of London. Wat maakt bepaalde steden zo aantrekkelijk? 

Verdwalen in onvoorspelbaarheid 

Hoewel het antwoord complex en veelzijdig is, speelt de bouw van de stad zeker een aanzienlijke rol. De kronkelende straten van een historische binnenstad maken de plattegrond warrig maar oh zo interessant. Je bent de afbuigende stra…

In de rechte en functionele straten van Paddepoel zul je niet snel een toerist aantreffen. Een liefhebber van architectuur kan misschien nog interesse opwekken voor de drie gigantische woontorens ten zuiden van het winkelcentrum Paddepoel die tot 65 meter in de lucht reiken, maar in de overwegend voorspelbare straten dwaalt de massa niet gauw doelloos rond. Terwijl men wel vijftig euro overheeft voor een vliegticket naar een overvol Rome, Boedapest of London. Wat maakt bepaalde steden zo aantrekkelijk? 

Verdwalen in onvoorspelbaarheid 

Hoewel het antwoord complex en veelzijdig is, speelt de bouw van de stad zeker een aanzienlijke rol. De kronkelende straten van een historische binnenstad maken de plattegrond warrig maar oh zo interessant. Je bent de afbuigende straat nog niet uit of je stuit onverwachts op een indrukwekkend monument. De stad is vaak zonder langetermijnplan over vele jaren opgebouwd en dit maakt de stad onvoorspelbaar en betoverend. 

Hoewel elke stad uniek is om verscheidene contextuele factoren, zijn ook veel Nederlandse binnensteden geliefd vanwege hun opbouw. Misschien is dit een verklaring waarom toeristen niet massaal naar mijn woonwijk trekken: als je vanuit de binnenstad van Groningen het spoor onder Paddepoel binnen fietst, is de verandering in omgeving onmiskenbaar. De wijk hangt samen met de twee andere noordelijke wijken Vinkhuizen en Selwerd en is tussen 1963 en 1967 gebouwd. De wijken zijn gebouwd vanuit de ideologie van het modernisme, die ook de cultuur in de stedenbouw de jaren zestig tot tachtig van de vorige eeuw beheerste. Dit staat in schril contrast met de oude binnenstad van Groningen die vooral organisch ontwikkelde. 

McDonaldization

Het modernisme is als blik naar de wereld in vele hoeken van de samenleving zichtbaar. In de progressieve denkwijze staat de ratio voorop. Met de ogen op de toekomst gericht probeert het modernisme een betere wereld te scheppen door principes van structuur, orde en classificatie toe te passen in handelswijzen. Efficiënte processen vervangen het menselijke. 

Amerikaanse socioloog George Ritzer beschrijft dit proces als de McDonaldization van de samenleving in zijn gelijknamige boek. De modernistische principes van het welbekende fastfoodrestaurant weerspiegelen hoe het modernisme werkt, namelijk door effectiviteit, berekenbaarheid, voorspelbaarheid en controle. Zoals de keten een hamburger produceert, zo stampt de gemeente Paddepoel uit de grond. Het is dan ook niet raar te bedenken dat de stroming hier aansloeg na een woelige periode van oorlog in de vorige eeuw. 

Op sokken naar huis

De denkwijze heeft zo ook een weg gevonden naar de planologie en vertaalde zich in onder andere het werk van architect Le Corbusier. Zijn bekende dan wel beruchte werk (1925) om Parijs te transformeren in een door parken omgeven collectie van reusachtige woontorens, is dan -gelukkig- geen werkelijkheid geworden, maar zijn plannen dienden zeker als inspiratie voor de straten van Paddepoel. Bij de stedenbouwkundigen was het belang van natuur in de stad ondertussen geland. Gecombineerd met het modernisme resulteert dat in de keurige door groene stroken afgewisseld kopieer-en-plak woningen waaruit oorspronkelijk Paddepoel is opgebouwd. 

Het effect van de parken in de wijk zoals Le Corbusier ze beschreef is overigens minder rooskleurig dan het oogt op een bouwtekening. De Bijlmer volgt de principes van Le Corbusier keurig met haar hoge flats aan een groene ondergrond. Toch stond de wijk in de volksmond jarenlang bekend als het getto van Amsterdam, weet ik van mijn ouders die daar woonden. De hoge flats zorgen voor weinig sociale controle op de straat en de parken worden al gauw als onveilig ervaren. Na het verhaal dat kinderen op sokken thuiskwamen omdat hun merkschoenen waren gepikt, besloten mijn ouders te verhuizen. Mijn broers waren de tuin wel ontgroeid, maar op straat spelen was geen veilige optie. Dan maar naar Almere. 

Hoewel er zeker wat kanttekeningen te plaatsen zijn over het soms wat fantasieloze modernisme, heeft de denkwijze wel voorzien in de vraag naar relatief betaalbare en ruime woningen van die tijd. Maar, leeft men er nu prettig? Welk effect het modernisme heeft gehad op de leefbaarheid van Paddepoel hoop ik in het volgend blog te beantwoorden. 

In deze blogserie pluist student sociale geografie Amé van de Geer haar directe leefomgeving in Paddepoel (Groningen) uit. Wat karakteriseert deze wijk anders dan enkel de locatie in de stad? Loop in de komende vier delen mee in de voetsporen van grote geografen door deze (on)gewone wijk.