‘Laat mij de Greta Thunberg van het UMCG zijn’

Een vloer bezaaid met operatieschorten, handschoenen, slangetjes en spuiten. ‘Dit is het afval van één operatie, mijn operatie’, schrijft afvalkunstenaar Maria Koijck bij de video waarin ze tussen al het wegwerpmateriaal ligt.

Twee jaar geleden kreeg Maria Koijck borstkanker. In het ziekenhuis viel haar mond open van de hoeveelheid afval die bij haar genezing kwam kijken. Toen haar verband werd doorgeknipt met een schaar die na dat ene gebruik werd weggegooid, was de maat vol. ‘Ik dacht: hier moet ik iets mee’, vertelt Koijck.

Ze stapte naar de baas van het ziekenhuis met de woorden: ‘Laat mij de Greta Thunberg van het UMCG zijn.’ Na zijn goedkeuring vroeg ze de artsen het afval van haar borstreconstructie te bewaren, zodat ze er kunst van kon maken. Na een operatie van tien uur stonden er zes volle afvalzakken voor haar klaar. Het was zoveel dat ze een groep vriendinnen inschakelde om te helpen het materiaal uit te leggen. ‘Dat was heel emotioneel. Toen het eenmaal lag waren we allemaal even stil. Ik kri…

De video die haar dochter maakte van het tafereel werd miljoenen keren bekeken. Er gingen ineens deuren open voor Koijck. Zo heeft ze nu contact met een gepensioneerde arts die wetenschappelijke artikelen gaat schrijven over het onderwerp. ‘Je bent weer een treetje hoger qua bereikbaarheid. Dat vind ik super, want ik heb nu echt het idee dat er een discussie op gang is gekomen. Er waren veel artsen die dachten: hè hè, eindelijk iemand die onze zorgen in beeld brengt.’

Plastic Petty

Sinds twee jaar richt Koijck zich op ziekenhuizen, maar ze wijdt haar kunst al langer aan afval. Haar grondslag ligt in Sierra Leone, waar ze in 2008 naartoe ging en voor het eerst plastic soep zag. Het beeld van stranden die tot een meter hoog onder een laag plastic afval lagen, raakte haar. Ze besloot in haar kunst aandacht te vragen voor dit toen nog veelal onbekende probleem.

In 2010 maakte ze haar eerste community-art: Petty de zwaan, waarvoor ze in twee maanden tijd 1500 plastic flesjes verzamelde die als drijfvermogen voor het frame van de ijzeren zwaan fungeerden. Petty dreef in de zomer van 2010 op het Hoornsemeer en werd na twee maanden onder luid protest van inwoners door de recyclingdienst meegenomen.

Van boosheid naar kunst

Koijck creëert door middel van haar kunst bewustwording over de hoeveelheid afval die geproduceerd wordt en de betekenis die wij als mensen aan materialen geven. ‘We hebben plastic identiteitsloos gemaakt, dat is het probleem.’ Koijck ergert zich aan de productie van de grote hoeveelheid wegwerpmateriaal, waar veel mensen niet op zitten te wachten. ‘Ik word er moedeloos van dat grote bedrijven de dienst blijven uitmaken met wat wij als consumenten voorgeschoteld krijgen. Dan denk ik: jullie moeten je kapot schamen. Het gaat altijd om winst. De wereld redden moet je gratis doen, de wereld vernietigen, daar krijg je voor betaald.’

In haar kunst lukt het Koijck die boosheid aan de kant te zetten. Ze wil op een vriendelijke manier de ogen van mensen openen. ‘Je maakt je ergens zorgen over en je wilt iets vertellen. Ik ben toevallig kunstenaar en doe het op deze manier. Het probleem is frustrerend, maar ik zit niet knarsetandend mijn kunst te maken. Het geeft me een goed gevoel dat ik er in ieder geval iets aan probéér te doen.’

De betekenis van haar kunst staat voor Koijck dan ook voorop. ‘Ik wil niet een beeldje maken om het beeldje maken, dan draag ik bij aan de consumptiemaatschappij. Zo voelt dat een beetje’, zegt ze voorzichtig lachend. ‘Ik voel me af en toe een macht met ontzettend veel onmacht. Maar als ik de mogelijkheid krijg om mijn ongerustheid te uiten en ik daarmee mensen kan bereiken, dan zie ik dat als een levenstaak. Als je consequent volhoudt dan word je op een gegeven moment wel gezien.’

Meer informatie over Maria Koijck en haar kunst is te vinden op haar website.