Voor de makers van veel jaaroverzichten lag Groningen te ver weg. Het is pijnlijk om te zien hoe snel de Randstad weer in haar eigen bubbel wegkruipt.
Qatar aan de Dollard
Gelukkig hebben we in dit land kunstenaars die met bredere blik rondkijken. En enkele journalisten met een eigen kompas. Zoals Peter de Waard, economie-columnist bij de Volkskrant. In ‘De Kwestie’ van 28 december 2022 vroeg hij zich af waarom Groningen nog steeds niet onafhankelijk is. Met eigen vlag, volkslied, universiteit, haven, vruchtbare klei en net zoveel inwoners als Luxemburg, is dat zeker mogelijk.
Grenzen zijn arbitrair, weet De Waard. Groningen had het Qatar aan de Dollard kunnen zijn, als ze haar natuurlijke rijkdommen zelf had gehouden. De grens van Groningen is ook maar een historisch toevalligheidje, net als die van Nederland.
Met turf uit Groningen bouwde Amsterdam eeuwen geleden haar Gouden Eeuw. En met gas uit Groningen ontwikkelde Nederland afgelopen zestig jaar haar welvaartsstaat. Twee keer was Groningen een rijke bron voor het hele land, en tot twee keer toe liet de rest van Nederland de provincie aan haar lot over nadat ze de rijkdommen eruit had meegenomen. René Paas, de commissaris van de Koning zal even zijn opgeveerd toen De Waard berekende dat onafhankelijk Groningen rijk genoeg zou zijn geweest om het WK binnen te halen – dan had Paas in een fauteuil naast andere regeringsleiders de wedstrijden kunnen volgen. Maar aangezien Groningen geen vrijstaat is, lopen de geldstromen via Den Haag en levert Groningen zijn bodemschatten per saldo gewoon in.
We zijn er nog
Ook De Breij had er in haar oudejaarsconference cijfers bij gehaald en vertelde vol ongeloof dat slechts 1 procent van de gasopbrengst terug is gegaan naar het Noorden. Dus 99 procent van de rijkdom uit de Groningse bodem is elders in het land beland. Ze verhaalde hoe minister Henk Kamp zich heeft laten betoveren door de mythische sirenen Shell en Exxon (c.q. het geld en de NAM). En hoe hij de Groningers vervolgens met de puinhopen achterliet. De Breij ziet daarin een patroon: ‘Eerst geld, dan mensen’.
De Breij danste in haar oudejaarsverhaal onder andere rond de woorden: ‘Het komt goed’. Vaak wordt de uitdrukking gebruikt als stoplap wanneer iemand niet goed weet hoe te reageren op ongeluk, pijn of ellende van een ander. Het lijkt te getuigen van meeleven en troost, maar de reactie ‘Het komt goed’ heeft een wrang kantje want tegelijkertijd drukt het de pijn wat opzij. De cabaretière analyseerde scherp: door die wens als een waarheid uit te spreken, krijgt hij iets geruststellends. Maar is het waar? ‘Komt het ook goed?’, vroeg De Breij. Om zelf te antwoorden: ‘Nee, het komt niet goed. Althans: niet vanzelf.’ Na deze somber stemmende waarheid bood ze gelukkig ook een lichtpuntje om 2023 mee in te gaan: ‘Het komt niet vanzelf goed.
Maar wij zijn er nog.
We zullen het zelf moeten doen.’
Olga Smirnova, eerste danser van het Bolsjoi Ballet zorgde voor een adembenemende slotscène van de indrukwekkende oudejaarsconference door een deel uit het Zwanenmeer van Tsjaikovsky te dansen. Mooier en intenser vind je het niet gauw: Smirnova voelt in haar eigen ziel en lichaam dat niet alles vanzelf goed komt. Zij ontvluchtte Rusland nadat Poetin Oekraïne binnenviel en haar persoonlijke vrijheid in het geding kwam. Terwijl de top-ballerina in al haar vezels de dramatiek tot uiting bracht, zong De Breij in de Groningse schouwburg met zachte stem de Oekraïense bezwering die mensen horen wanneer ze de schuilkelders weer uit kunnen: ‘Все добре’. (Alles komt goed).
Ik wens mijn lezers en allen die hen lief zijn een daadkrachtig nieuwjaar.
