Je komt het overal tegen, maar helderder en tegelijk holler dan ooit stond het deze zomer opgetekend in Trouw. ‘Voor mij betekent conservatief zijn dat je niet gelooft dat elke verandering ook een verbetering is’, vertelt Nicki Pouw-Verweij in haar interview met de krant. Het kamerlid van JA21 stapte onlangs (na het interview) over naar de BoerBurgerBeweging, waar ze op een verkiesbare plek staat. Kijkend naar de concurrenten, stelt ze: ‘[Progressieven] zijn constant alleen op de toekomst gericht, willen ervoor zorgen dat alles anders wordt.’
Progressieven willen kortom verandering, conservatieven meer van hetzelfde. In het verhaal van Pouw-Verweij heeft de wereld daarmee een soort Newtoniaanse inertie. Als een bowlingbal in de lege ruimte zal die op hetzelfde pad blijven zolang er geen invloed van buitenaf op wordt uitgeoefend. Alle verandering kun je vervolgens toeschrijven aan het ‘doorgeschoten progressivisme’.
Maar verandering en continuïteit vormen geen tegenstelling, zeker niet nu de atmosfeer zich grondig aan het herzien is. Door het behoud van onze moderne manier van leven, een inspanning die we dan conservatief noemen, is de aarde juist grondig aan het muteren. Bijen, grutto’s, wormen, gletsjers, bossen, rivieren. Alles wat deze wereld bewoonbaar en – als je het mij vraagt – mooi maakt, moet ervoor wijken.
Om dat te zien hoef je niet eens ‘op de toekomst gericht’ te zijn. Nu al sterven wereldwijd mensen door de gigantische uitstoot en vervuiling van landen als Nederland. De droogte in Somalië leidde vorig jaar volgens de Wereldgezondheidsorganisatie tot zo’n 43.000 doden, waarvan de helft kinderen onder de vijf waren. Ook dit voorjaar verkeerden naar schatting 6,7 miljoen inwoners van Somalië in acuut levensgevaar vanwege voedsel- en watertekorten. In Soedan waren dat 11,7 miljoen mensen, in Ethiopië 20,4 miljoen. Een internationaal onderzoekscollectief waar ook het KNMI onderdeel van is, stelt dat de extreme droogte in de Hoorn van Afrika vrijwel zeker het gevolg is van klimaatverandering door menselijk handelen. Tel hierbij op dat een Nederlander gemiddeld tien keer zoveel CO2 uitstoot als een Ethiopiër en je ziet hoe klimaatverandering een echo is van vroegere koloniale projecten, waarin Westerse welvaart eveneens gepaard ging met een enorm geweldsgolf in het globale zuiden. Conservatisme leidt paradoxaal genoeg meer dan ooit tot verandering.
Klimaat- en milieuactivisten zijn daarentegen zo conservatief als een pot pekel geworden, zo niet volstrekt reactionair. Die willen de hoeveelheid CO2 in de lucht terugbrengen onder het niveau van 1990. Ze willen weidevogels terug, hebben het over regeneratieve landbouw of rewilding. Wat bij links Nederlands lange tijd de nekharen recht overeind deed staan, is inmiddels binnen mijn generatie een van de speerpunten: terug de tijd in!
Natuurlijk is niemand echt reactionair. Niemand wil het kiesrecht afschaffen, niemand wil verwarde mensen met een steen in het water gooien om te zien of ze drijven. We doen er daarom beter aan het onderscheid tussen zij die vooruit willen en zij die hetzelfde willen blijven te vergeten.
De Newtoniaanse wereld van het progressief-conservatief-onderscheid, die hetzelfde blijft zolang politiek links zich koest houdt, bestaat niet meer. De wereld is nu zelf veranderlijk en progressief. Niets doen aan ons landgebruik en de fossiele industrie betekent nog hetere zomers, meer infectieziekten, meer verzilting in onze kustregio’s en meer doden in de Hoorn van Afrika. In zo’n wereld heeft iedereen iets te conserveren, of dat nou de industriële landbouw is, het gebruik van glyfosaat, of de oogsten in Afrika en Europese zomers die onder de vijftig graden blijven. Voor ieder behoud betaal je linksom of rechtsom de prijs van verandering, maar door te denken in progressief en conservatief komen sommigen er mee weg dat ze stil blijven over die prijs.
