Onder liefhebbers van Italië is de Pontijnse vlakte, in alle eerlijkheid, nu niet direct het favoriete deel. Al zie je de bergen op de achtergrond, vliegen er andere vogels rond en staan her en der evident mediterrane bomen, het overheersende landschapsbeeld is toch een systematische lappendeken van rechttoe-rechtaan-polders. Polders die niet eens zo vreselijk veel afwijken van wat je op de Noord-Nederlandse kleigronden kunt aantreffen.
Het werkt alleszins verfrissend, ondanks de warmte, om in een landschap te staan waarvan bepaalde elementen herkenbaar zijn, haast eigen aanvoelen, maar tegelijkertijd ook allerlei zaken duidelijk anders zijn. Dat gaat dan niet alleen maar om bergen of exotische planten en dieren, maar ook de mens speelt een grote rol in wat er anders aan is. Er rijden niet dezelfde trekkers rond, Pakistanen rijden op fietsen van veld naar veld als goedkope gastarbeiders en vervallen decennia-oude panden blijven gewoon staan naast flitsende en imposante nieuwbouwhuizen.
Als geheel is het wat rommeliger, wat slechter onderhouden dan de polders die ik ken ‘van bij ons’. Wel levert een zekere rommeligheid ook duidelijk biodiversiteit op. Er leeft van alles in rommelige dichtgroeiende overhoekjes, verlaten ruïnes, en groepjes bomen die gewoon her en der nog tussen de akkers staan. Bij ons zouden die bomen worden weggehaald, of beschermd zijn als waardevol landschapselement. Hier staan ze niet in de weg, noch worden ze per se omarmd: hier staan ze gewoon maar wat te staan.
Tijdens ons werk loopt er een oud mannetje langs zo’n rij bomen die aan een greppel tussen twee percelen staat. Hij is de eigenaar van het land en is daar paddenstoelen aan het snijden. Want die staan nu juist daar en dat weet hij duidelijk heel precies. Zijn vader wist dat waarschijnlijk ook, en zijn opa. En ongetwijfeld zijn zoon ook. Het is een enorm cliché dat ‘in dit soort regio’s’ mensen vaker nog dichter bij de natuur staan. Het is ook een enorm cliché dat in veel clichés een kern van waarheid zit. Maar tsja…
Gaat alles dan lieflijk, idyllisch en prachtig verder daar? Welnee. Er ligt bedroevend veel zooi langs de weg, er staan schaars geklede treurigmakende individuen, wiens leven anders had moeten zijn, op deprimerende straathoeken, en lokale boeren vertellen dat de opbrengsten van een groot deel van hun gronden allang niet meer opwegen tegen de investeringen. Het gebied zal dan ook veranderingen ondergaan. Zoals altijd gebeurd is en zoals ook altijd zal blijven gebeuren. Wel hoop ik dat ze in die veranderingen ook vooral omarmen wat misschien niet heel effectief of modern is, maar wel de ziel in de polder plaatst. Laten we met alle grote ruimtelijke vraagstukken die op ons af komen, ook de ziel in onze polders bewaken.
