‘De kracht van het programma Van Gewest tot Gewest is dat we de mensen, die we voor de camera halen, in hun waarde laten’, vertelt Hans Peerbolte tijdens de laatste reportage die hij maakt in de Veenkoloniën, die vierhonderd jaar bestaan, waarin hij onder meer Wim Boetze, landschapsarchitect bij het ministerie van LNV, interviewt over de resultaten van de herinrichting. Het programma is gestart in 1965; het was toen een eerste stap naar regionale televisie. De provincies Groningen en Drenthe werden toen gepresenteerd door journalist Egbert van der Veen, die later voorlichter werd bij de gemeente Borger. ‘Nu regionale televisie er is, heeft Van Gewest tot Gewest toch nog zeker een functie’, aldus Peerbolte, die in 28 jaar 430 televisiereportages heeft gemaakt. ‘Ik ben gevraagd om redacteur te worden voor Van Gewest tot Gewest. Aanvankelijk dacht ik dat het een springplank zou zijn voor bijvoorbeeld het Journaal. Maar ik had al heel snel in de gaten dat ons programma veel meer mogelijkheden heeft dan het Journaal of een actualiteitenrubriek. Daar ren je van hot naar her en voor inhoud en vormgeving is nauwelijks tijd.’ Hans Peerbolte is geboren in Rotterdam, doorliep de lagere school in Enschede en vanaf 1952 de middelbare school in Groningen. De journalistiek is Peerbolte met de paplepel in gegoten. ‘Mijn vader was journalist bij Het Vrije Volk en toen ik tien was, wist ik al dat ik journalist wilde worden.’ Na de militaire dienst ging hij werken bij het persbureau van Addie Boerma, dat optrad als correspondent voor diverse kranten en als uitgever van Coatal Shipping, een internationaal maandblad voor de kustvaart. Ook verzorgde het Heet van de naald, het personeelsorgaan van veertien samenwerkende confectiebedrijven in Groningen. Ook deed hij radiowerk bij Radio Noord, toen nog RONO en de VPRO-radio. Van 1968 tot 1972 was hij redacteur Noord-Nederland voor het Algemeen Dagblad. Toen Peerbolte op 1 november 1972 begon bij Van Gewest tot Gewest, was hij de tiende redacteur en de enige die twee provincies als werkterrein had. Het is ooit de bedoeling geweest om ook een aparte redacteur in Drenthe te nemen, maar het is er nooit van gekomen. Door het groot aantal bezuinigingen zijn er nu nog zes redacteuren in vaste dienst en vier freelancers.
Mini-documentaires
Van Gewest tot Gewest is een mix van maatschappelijk georiënteerde mini-documentaires en sfeerportretjes van mensen en landschappen van gemiddeld zo’n acht minuten. De formule van het programma is nauwelijks veranderd. Peerbolte: ‘Programma’s die we dertig jaar geleden maakten, zouden we nu niet meer maken. Mijn eerste onderwerp betrof de restauratie van het kasteel in Coevorden. Wellicht zou ik dat nu nog wel doen, maar dat geldt niet voor elke restauratie van belangrijke panden. Er zat namelijk een anekdote aan verbonden, omdat een helderziende ergens op een zolder tekeningen had zien liggen van het torentje van het kasteel. Dat torentje was verdwenen en er bestonden geen afbeeldingen of bouwtekeningen van. Uiteindelijk werd de tekening bij een boer in de Noordoostpolder met verre voorouders uit Coevorden in een kist gevonden. Zo heb ik ook een reportage gemaakt over booming Stadskanaal, dat zich ontwikkelde van een lintdorp naar een kerndorp. Daar werden dan altijd autoriteiten voor gevraagd, zoals de burgemeester, nu zou ik geen hotemetoot meer vragen, maar bijvoorbeeld een bestuurslid van het Streekhistorisch Centrum.’
Meisje van Yde
De onderwerpen van het programma dragen de redacteuren zelf aan en ze worden besproken op de redactievergadering. ‘Ik heb geprobeerd het aantal programma’s gelijkelijk te verdelen over Groningen en Drenthe. Maar er gebeurt gewoon meer in Groningen en die provincie is in veel opzichten afwisselender.’ De leukste uitzending vindt Peerbolte de programmavullende uitzending van het meisje van Yde. ‘Binnen de redactie heb ik daar erg voor moeten knokken. Er is in Engeland, Duitsland en Denemarken gefilmd, maar ondanks alle scepsis kreeg dit programma toch de hoogste waardering en de hoogste kijkdichtheid.’ Cameraman Hans de Ruiter werkt al achttien jaar met Hans Peerbolte en samen hebben ze bijna alle programma’s gemaakt. De Ruiter: ‘We zijn samen begonnen bij Van Gewest tot Gewest met een programma in Canada over een Nederlandse bioloog die een meeuwenonderzoek deed voor de kust van het Meer van Ontario en het optreden van een Barokorkest van Nederlandse emigranten. Ik heb gefilmd met alle redacteuren van Van Gewest tot Gewest, maar Hans is de prettigste waar ik mee gewerkt heb. Hans is een heel goede collega en hij wordt onder geen enkele omstandigheid nerveus; hij blijft altijd heel relaxed, want hij weet wat hij wil. Ik stond er dan ook op om het laatste programma met hem te maken.’
Geen concurrentie
Op de opmerking dat sommige tv-recensenten het programma oubollig en folkloristisch vinden, antwoordt Peerbolte: ‘Dat is volkomen bezijden de waarheid. In die anderhalfduizend uitzendingen hebben we misschien twintig keer iets over folklore gedaan. Het journaal besteedt er vaker aandacht aan. Op de redactie hebben we er veel over gepraat om van dat onterechte imago af te komen.’ Toen het programma 25 jaar bestond, schreef de al eerder geciteerde Jan Blokker: ‘Alle journalistiek is per definitie provincialistisch – zelfs voor een krant die Le Monde heet verschrompelt de rest van de wereld op het moment dat Mitterand besluit de Franse benzineprijs te verhogen. Grote kwaliteitsbladen veinzen graag dat ze kosmopolitisch zijn, maar vallen door de mand zodra het in eigen land harder dan normaal begint te waaien. Daarom is Van Gewest tot Gewest zo aardig: ze hoeven daar nooit op hun tenen te lopen, want het universum van hun aandacht eindigt bij Nieuweschans en Wuustwezel – en binnen die grenzen kennen ze hun Pappenheimers als hun broekzak. Elke week staan ze daar reisbereid: diep de Achterhoek in, ver naar Zeeland, hoog in het Noorden, zelfs generaliteitsplekken onder de grote rivieren worden niet geschuwd. En nooit een Ivo Niehe-achtige kapsoneslijder die verwacht dat de burgemeester hem aan de rand van de gemeente welkom heet, altijd een onzichtbare infanterist die, without fear or favour, wil weten waarom er een conflict is ontstaan binnen die biljartvereniging, of wat het geheim is van de kaatskampioen van Rohel. Dingen die zelfs in de Leeuwarder Courant zijn weggedrukt omdat de redactie China voor de laatste maal wilde waarschuwen, komen aan het licht in Van Gewest tot Gewest.’ Echte concurrentie is er nooit geweest. Er zijn pogingen gedaan door de AVRO met het programma Regiovizier, maar dat is niet gelukt. ‘Alleen de landelijke uitzending van TV-Friesland op zondagmiddag zou je kunnen noemen. Ook de regionale televisie zie ik niet als concurrent. Daar maakt men televisie voor de regio en Van Gewest tot Gewest maakt landelijke televisie vanuit de regio.’
Kijk- en waarderingscijfers
In televisieland zijn de kijkcijfers van Van Gewest tot Gewest erg goed. Tegenwoordig kijken ’s winters er vierhonderdduizend mensen, ’s zomers is dat beneden de tweehonderdduizend. Het Journaal scoort niet veel hoger. Peerbolte: ‘Vroeger hadden we meer dan een miljoen kijkers, maar toen waren er minder programma’s en minder zenders. Echte toppers als de Elfstedentocht en de huldiging van Ajax trekken zo’n zes tot zeven miljoen kijkers. De toptien van de best bekeken programma’s zijn eerst zes voetbalwedstrijden, dan een programma over een ramp, dan twee sexfilms en tot slot een VPRO- of VARA-programma. Op Nederland 3 zijn wij zondagavond het meest bekeken programma en dan nog op een ongelukkig tijdstip: van halfzeven tot zeven.’
Prijzen
De rubriek is ook in de prijzen gevallen. Zo heeft Van Gewest tot Gewest de ANWB-persprijs gewonnen in de jaren tachtig. Hans Peerbolte heeft de Heemschut-persprijs gewonnen, samen met Friggo Visser, de kunstrecensent van het Nieuwsblad van Noorden die een onderzoek had gedaan naar de Jugendstil in de provincie Groningen. Peerbolte: ‘De prijs werd uitgereikt door Vonhoff, die in zijn toespraakje zei dat hij hoopte dat ik nu wat vaker naar het Noorden zou komen nu ik had ontdekt hoe fraai dit gebied was. Hij wist kennelijk niet dat ik toen al veertig jaar in Groningen woon.’
Archief met een schat aan informatie
Van Gewest tot Gewest is op het Journaal na het oudste tv-programma. Het heeft zijn plek weten te vinden en geeft een goed tijdsbeeld van de samenleving vanaf 1965. ‘Het heeft een archief om je vingers bij af te likken, want alles is bewaard gebleven. Je ziet ook jezelf mee veranderen, omdat we de eerste twintig jaar ook zelf in beeld kwamen. Als je een programma ziet uit de jaren zeventig, zie je er ook uit als iemand in die dagen, aldus Hans Peerbolte.
