Over pakweg tien jaar is de gemeente Grootegast, met het gelijknamige dorp als hoofdkern, een van de meest gewilde woonlocaties tussen Groningen en Heerenveen. Woningzoekenden zullen nadrukkelijk de woonlocaties in Grootegast betrekken bij het bepalen van hun keuze. Nieuwkomers en potentiële doorstromers vinden in Grootegast een gevarieerd woningaanbod, met name in het hogere marktsegment, in een aantrekkelijke woonomgeving.’
Deze wervende tekst staat in de brochure De koers verlegd, de gemeente Grootegast op weg naar een nieuwe identiteit, die in 2001 is verschenen. Grootegast doet er alles aan om dat ambitieuze streven waar te maken. Zodra je de gemeentegrens passeert staat er een kolossaal bord met daarop de tekst ‘Groote gast vrij’. De gemeente heeft zich na 2001 toegelegd op wonen, toerisme en recreatie, aldus gemeentevoorlichter Dirk Jan Westerhof.
Voordien was de gemeente voor een groot deel georiënteerd op de landbouw. Grootegast behoorde tot ver in de twintigste eeuw tot de armste gemeenten van Nederland. Er was na het basisonderwijs geen mogelijkheid tot verdere scholing en er heerste een grote werkloosheid. De meeste agrarische bedrijven waren kleinschalig.
Grootegast ligt in het Zuidelijk Westerkwartier, zo’n twintig kilometer ten westen van de stad Groningen, tegen de grens van Friesland. De gemeente telt zo’n 12.000 inwoners, verspreid over de dorpen Grootegast, Niekerk, Oldekerk, Faan, Enunatil, Sebaldeburen, Dorp, De Jouwer, Kuzemerbalk, Peebos, De Snipperij, Topweer, Westerhorn, Eibersburen, Westerzand, Oosterzand, De Wijk, Lutjegast, Doezum, Kornhorn en Opende.
Gasten
Het Westerkwartier kent een gevarieerd landschap. In het noorden bestaat de bodem uit zeeklei, afgezet in een periode dat de zee nog vrij spel had. In het zuidelijke, laaggelegen gedeelte wisselen laagveengronden en hogere zandruggen elkaar af. Op deze zandruggen, vroeger ‘gasten’ genoemd, vestigden zich rond het jaar 1000 de eerste bewoners.
De lage veengebieden waren bijkans ondoordringbaar en zijn grotendeels tussen 1750 en 1825 afgegraven. Aldus ontstond een open veenweidegebied, waarin nog petgaten (plassen waaruit turf is gewonnen) zichtbaar zijn. De opstrekkende percelen werden haaks op de bewoningsas in cultuur gebracht en hoofdzakelijk gebruikt voor het verbouwen van rogge en voor veeteelt. De langgerekte percelen die boven NAP lagen, werden van elkaar gescheiden door houtsingels die beplant waren met els, berk, meidoorn of eik. Deze perceelsscheidingen waren nodig omdat de sloten in de zomertijd vaak droogstonden en het vee gemakkelijk kon grazen op het land van de buurman.
Dit kleinschalige, besloten landschap met boomsingels is nog steeds kenmerkend voor het Zuidelijk Westerkwartier. De petgaten in de Doezumermieden werden in de jaren zestig van de vorige eeuw opgekocht, en het coulisselandschap vormt nu een onderdeel van de Ecologische Hoofdstructuur.
Blotevoetenpad
De recreatieve voorzieningen in de gemeente zijn de laatste twintig jaar uitgebreid door de aanleg van zeven campings, waaronder een homocamping. Er zijn de nodige bed-and-breakfastaccomodaties gekomen in aantrekkelijke gebouwen en boerderijen, en Staatsbosbeheer heeft veel bijzondere fiets- en wandelpaden aangelegd, waaronder het Blotevoetenpad, speciaal voor kinderen.
Het dorp Grootegast is met zo’n 3500 inwoners de hoofdplaats van de gemeente en heeft een goed voorzieningenniveau. Het wegdorp is van oorsprong gelegen op twee zuidwest-noordoost gerichte zandruggen. Daar kwamen twee evenwijdige bebouwingslinten tot ontwikkeling waar zich tegenwoordig de Hoofdstraat en de Bovenweg bevinden. Na de Tweede Wereldoorlog is het tussenliggende gebied bebouwd.
Tot de bekende personen uit de gemeente Grootegast behoort Abel Tasman, in1603 geboren in Lutjegast. Een beruchte figuur uit het Grootegast was IJe Wijkstra, die op 29 januari 1929 vier politieagenten doodschoot, omdat zij de vrouw met wie hij samenleefde kwamen arresteren wegens verwaarlozing van haar kinderen.
Woldhuysen
Ten noorden van het dorp is in 2000 nieuwbouw verrezen, zoals de op de foto zichtbare woonlocatie. Deze maakt deel uit van het bestemmingsplan Woldhuysen, dat in totaal 45 vrijstaande woningen omvat. ‘In dit gebied wonen gedeeltelijk mensen die in Grootegast werkzaam zijn, maar bijna de helft zijn forenzen naar Groningen en Drachten’, aldus voorlichter Westerhof.
De zeven vrij luxe huizen die op de foto staan, liggen op een kunstmatig aangelegd eilandje van grond die uit de ringsloot is gegraven. Dirk Jan Westerhof: ‘Het was een bewuste keuze van het gemeentebestuur om een aantrekkelijk woonklimaat te scheppen en tevens een relatie te leggen met het omringende landschap. Aan de noordkant van dit eilandje ligt een veenweidegebied dat rijk is aan weidevogels. Net buiten de foto staat dan ook een vogelkijkhut van Staatsbosbeheer. Ook aan de noordkant zijn langgerekte bospercelen aangelegd, met zichtlijnen naar de Caspar de Roblesdijk. In dit Kolonelsbos grazen Schotse Hooglanders.’
De zeven woningen op het eilandje zijn in 2001 gereedgekomen. ‘De toe-komstige bewoners mochten hun woonwensen kenbaar maken, waarbij men niet gehinderd werd door gemeentelijke eisen ten aanzien van goothoogte, dakhelling en materiaalgebruik. Zeven verschillende architecten hebben dan ook zeven totaal verschillende panden ontworpen.’
Er wonen onder anderen een gezin uit Zeeland, een werknemer van de KLM en een gymnastiekleraar. Naar verluidt is er een goede verstandhouding tussen de zeven families maar loopt men bij elkaar de deur niet plat.
