Wel of geen Lelylijn? En moet er dan ook een Nedersaksenlijn komen? Gaan we bouwen in de Randstad of in het groen? Moeten we kiezen tussen bomen of boeren, of krijgen we boeren met bomen? En hoe willen de politieke partijen de problemen in het Groningse gaswinningsgebied oplossen?
Noorderbreedte las de (concept)verkiezingsprogramma’s van de negen politieke partijen met minimaal vijf zetels in de Tweede Kamer. Daarbij keken we naar de specifieke plannen voor Noord-Nederland. Verwacht dus geen analyses over de impact van belastingverhogingen, aangepaste zorgstelsels en de verlaging van de hypotheekrenteaftrek op de Noorderlingen, want die plannen hebben invloed op alle Nederlanders. Dit artikel geeft een weergave van de plannen die invloed hebben op Noord-Nederland. (Met een kleine disclaimer: op het moment van schrijven waren niet alle verkiezingsprogramma’s van de partijen definitief, tijdens partijcongressen konden leden punten herzien of toevoegen.)
Elk verkiezingsprogramma begint met het c-woord en de impact die corona heeft op onze samenleving. Ondanks die onzekere toekomst, zijn de politieke partijen Noord-Nederland niet vergeten in hun verkiezingsprogramma’s. De PvdA, en in mindere mate de ChristenUnie, heeft zelfs een heel hoofdstuk gewijd aan specifieke plannen voor alle regio’s. In alle programma’s staat Noord-Nederland vaker genoemd dan Oost-Nederland en de provincies Zeeland en Limburg. Maar de verschillen tussen partijen zijn groot als het gaat om hun aandacht voor onze regio.
Wat in geen enkel verkiezingsprogramma ontbreekt, is de gaswinning in Groningen. Van enkele zinnen over de toekomst van het Groningse gas (VVD) tot aan hele pagina’s over de problemen waarmee Groningers zitten en hoe die opgelost moeten worden (PvdA en ChristenUnie). De PvdA heeft het meest uitgewerkte plan. Er moet een Herstelfonds Groningen komen van tien miljard euro voor het schadeherstel en de versterkingsoperatie. Ook is dat geld voor wijk- en dorpsvernieuwing en sociaal-economisch toekomstperspectief.
De VVD wil de gaswinning in Groningen afbouwen, wat al gebeurt. Verder wil de partij een stikstoffabriek bouwen om buitenlands gas geschikt te maken voor Nederlandse huishoudens. Maar die komt er al: in 2022 in Zuidbroek. Over de versterkingsoperatie of de schade aan huizen rept het conceptverkiezingsprogramma van de grootste partij met geen woord.
Alle andere partijen schenken wel aandacht aan de gasgedupeerden. Er moet voldoende geld komen voor de woningen en investeringen in de regio (GroenLinks en SP), Groningers moeten volledig schadeloos worden gesteld (PVV). Het CDA wil de problemen oplossen door Groningen wederom onder een nieuw ministerie te laten vallen. Ditmaal onder het nog niet bestaande ministerie van Regionale Ontwikkeling.
Gaswinning onder de Waddenzee is een taboe voor bijna alle partijen. De PVV is wel voor gaswinning op de Noordzee, dus eventueel boven de Waddeneilanden. De VVD en het CDA noemen de Waddenzee niet in hun conceptprogramma’s.
Energietransitie in diverse kleuren en maten
Maar hoe moeten we de Nederlandse huizen verwarmen zonder Gronings gas? De urgentie van de energietransitie wordt partijbreed gedeeld. GroenLinks en D66 willen een CO₂ -reductie van 60 procent in 2030, de Partij voor de Dieren wil dan zelfs helemaal klimaatneutraal zijn. Bijna alle partijen willen zo veel mogelijk wind op zee en zonnepanelen op daken. Alleen D66 laat ruimte open voor grote zonneakkers en windmolenparken op land. Het liefst zelfs bij elkaar ‘op een aantal plekken in het land’, om zo overlast en horizonvervuiling in de rest van Nederland te voorkomen. Waar die geclusterde energieparken moeten komen, blijft onduidelijk.
De enige anomalie in de duurzame partijpolitiek is de PVV. De partij van Geert Wilders wil ‘géén windturbines, géén zonneparken en andere landschapsvernietigende gekte’. Biomassa moet wel stoppen en kolencentrales blijven open. Ook wil de partij kerncentrales.
En daarin is de PVV niet de enige. De VVD noemt kernenergie ‘onmisbaar’ en wil ‘oranje waterstof’, waarbij kernenergie als basis dient voor het elektriciteitsnetwerk en van wind- en zonne-energie oranje waterstof wordt gemaakt. Ook het CDA wil twee kerncentrales bouwen.
Er moet meer gebouwd worden in Nederland. Naast plaats voor duurzame energiebronnen is er ruimte nodig voor woningen en de daarbij behorende infrastructuur. Nederland kampt met een woningtekort van ruim 330 duizend huizen. Alle partijen willen bouwen, bouwen, bouwen. Maar waar?
De Partij voor de Dieren heeft de meest concrete oplossing. De partij wil 75 procent van de huidige veestapel inkrimpen. Daardoor komt er veel landbouwgrond vrij, die de partij wil gebruiken voor nieuwe natuur en woningen. Tot 2030 moeten er een miljoen huizen bijkomen.
Diezelfde ambitie van 100 duizend nieuwe woningen per jaar hebben de PvdA, GroenLinks, D66, ChristenUnie en het CDA uitgesproken in hun programma. Die partijen willen, net als de SP en PVV, ook het oude ministerie van Volkshuisvesting & Ruimtelijke Ordening en Milieu terug, al dan niet met een andere naam. Maar waar al die honderdduizenden woningen komen, is veelal onduidelijk.
GroenLinks wil niet bouwen in natuur tussen steden en dorpen, maar zo veel mogelijk in de bebouwde kom. Dat wil D66 ook, al pleit ze tevens voor stadsuitbreiding. Er kunnen veel nieuwe woningen komen in Almere, Utrecht, tussen Rotterdam en Den Haag, bij Nijmegen, Arnhem en in Noord-Brabant. Maar Noord-Nederland wordt niet genoemd. Het CDA houdt alle opties open: van bouwen in het groen tot een compleet nieuwe stad. Maar geen van de partijen heeft stippen in Noord-Nederland geplaatst voor de komst van nieuwe Vinex-wijken.
Wat alle partijen, op de PVV na, wel onderschrijven is de komst van de Lelylijn. Alleen bij de VVD stond die treinverbinding tussen Lelystad en Groningen in eerste instantie niet in het programma. Pas na tussenkomst van de leden tijdens het partijcongres is ook de VVD om.
En hoe zit het met de andere treinverbindingen? D66, de PvdA en ChristenUnie willen ook de Nedersaksenlijn aanleggen, van Groningen via Emmen naar Enschede. De ChristenUnie laat het daar niet bij zitten. De partij wil 15 miljard euro vrijmaken voor de Lelylijn, Nedersaksenlijn en een nieuwe spoorlijn van Groningen naar Zernike. Ook wil ze 500 kilometer spoor verdubbelen voor 2040, waaronder de kilometers tussen Leeuwarden en Feanwâlden. Verder wil de ChristenUnie een nieuw treinstation in Hoogkerk.
Aan Eelde Airport komt een einde als het aan de Partij voor de Dieren ligt. De PvdA wil de ‘positie van regionale luchthavens opnieuw wegen’ en GroenLinks wil dat ze krimpen. We moeten ons concentreren op luchtvaart ‘die voor Nederland belangrijk is’.
Voor veel partijen is het duidelijk: meer natuur is een oplossing voor de stikstofproblematiek, verduurzaamt de wereld en is goed voor de leefbaarheid van mens en dier. Maar waar moet die natuur komen? En gaat die ten koste van landbouw?
Toen GroenLinks afgelopen jaar het idee naar buiten bracht om 17 miljoen bomen te planten, voor elke Nederlander één, leek dat een pakkende campagnekreet. Maar inmiddels zijn meer partijen om: ook het CDA en de SP willen 17 miljoen bomen. En de Partij voor de Dieren gaat nog een stap verder: elk jaar moet er één nieuwe boom per inwoner worden geplant. Waar? Alleen D66 wijst plekken aan voor nieuw bos, waaronder de Drentse zandvlaktes.
Bomen en bos zijn ‘hot’. Veen vernatten is nog amper een issue
Daarbij willen, los van de PVV, alle partijen meer natuur. D66 en PvdA willen de komende jaren 50 duizend hectare extra natuur, GroenLinks wil zelfs 100 duizend hectare. Bijna alle partijen willen dat doen door de Nationale Parken en andere grote natuurgebieden te verbinden. Alleen de VVD wil nieuwe hectares bos binnen natuurnetwerken aanplanten. Het CDA wil ‘vitale landbouwgronden een beschermde status’ geven. Duurzaamheidsdoelen voor de natuur komen er in samenspraak met boeren. Vervolgens moeten de boeren die ook zelf uitvoeren, als het aan de christendemocraten ligt.
De inklinking van de veengebieden leidt tot schade en moet worden teruggedrongen. Dat schrijft het CDA, maar het noemt daarbij, net als de ChristenUnie, niet de verhoging van het waterpeil als oplossing. De VVD wil het waterpeil best verhogen, maar daarbij wel rekening houden met de belangen van de landbouw. De PvdA en PVV laten zich in hun conceptprogramma’s niet uit over de toekomst van het veen in Nederland. Maar voor alle andere partijen is duidelijk: dat waterpeil moet omhoog.
Al met al is duidelijk dat er bij de meeste partijen volop aandacht is voor Noord-Nederland. Heb je nog geen keuze kunnen maken? Een kleine toegift: de Partij voor de Dieren wil een verbod op carbidschieten. Het CDA wil het Nedersaksisch erkennen als overheidstaal en wil vrije dagen tijdens lokale en regionale feesten. D66 wil meer grotere gemeenten en mogelijk afzien van de provincies als bestuurslaag, terwijl het CDA juist wil stoppen met de gemeentelijke herindelingen en een regionaal kiesstelsel wil invoeren. Genoeg te kiezen dus!
Meer lezen over de verkiezingen? Dat kan hier!
