Komende maand april wandel ik van Stavoren naar Nieuweschans. Het wordt de eerste van een reeks langeafstandswandelingen die ik als hoogleraar ‘Revitalisering van stad en land’ aan de Rijksuniversiteit Groningen, in Noord-Nederland ga maken de komende vier jaar.
Mijn leerstoel is een initiatief van de Abe Bonnema Stichting, bedoeld om het academische denken over de toekomst van gebieden als Friesland en Groningen te stimuleren. Over de Randstad wordt voldoende nagedacht, maar over het noorden veel te weinig. Twee universiteiten bleken geïnteresseerd. In Groningen maak ik deel uit van de Faculteit der Letteren, in Delft die van Bouwkunde. Ik verbind de studenten die reflecteren over de geschiedenis van stad en land met de studenten die ontwerpen.
Waarom zou een professor in hemelsnaam gaan wandelen? Die vraag kreeg ik geregeld voorgeschoteld. Zeker dertig redenen kan ik inmiddels bedenken.
De belangrijkste is tijd, want lopen vertraagt. Al die extra tijd besteed ik vooral om met mensen te praten, goed rond te kijken, te ruiken en te proeven, het landschap in me op te nemen.
Let wel, ik loop onder werktijd, samen met genodigden. Er zijn mensen die dat vreemd vinden want lopen doe je in je vrije tijd, niet in die van de baas. Maar ik wil niet vijf jaar op de campus zitten, in een kamertje achter een beeldscherm, en af en toe in een zaaltje college geven.
Kennis haal ik ook niet alléén uit boeken. Ik leer vooral van anderen. Zulke ervaringskennis is me heel wat waard. Vergelijk het met een laboratorium. Sommige geleerden doen onderzoek in een gecontroleerde omgeving die de werkelijkheid nabootst. Mijn laboratorium zijn de akkers en velden van Groningen, Friesland en Drenthe. Straks loop ik door een nauwelijks afgebakende ruimte die ik ook nauwelijks controleer, die samenvalt met de werkelijkheid.
Tussen vier muren
De traagheid van wandelen heeft nog een ander voordeel en ook in die zin zijn de drie noordelijke provincies in al hun verscheidenheid mijn reusachtige laboratorium. Door te lopen voeg ik mij in een toestand die inherent duurzaam is. Immers, als wandelaar stoot ik weinig uit, laat ik nauwelijks sporen na, mijn aanwezigheid belast de aarde in zeer geringe mate.
De Franse filosoof Bruno Latour vergeleek de toestand waarin wij als mensheid sinds de klimaatcrisis verkeren met de lockdown die wij tijdens de pandemie beleefden. Bekneld zitten we tussen vier muren, ongeveer zoals Gregor Samsa in de novelle van Franz Kafka op een ochtend in een kever veranderde en op zijn kamer opgesloten zat. We kunnen geen kant meer uit. Dat is onze toekomst. We geloven niet meer in vergezichten. Vandaar ook dat we zo boos zijn.
Volgens Latour schuilt daarin juist een kans. Met onze ‘voelsprieten, geledingen, stank en afval, onze kaken, onze protheses’ kunnen we eindelijk mens worden, dus, schrijft hij: “laat ik gewoon uitgaan van waar ik ben, ground zero, het eerste beste paadje in het struikgewas inslaan en kijken waar ik uitkom. Zo’n grote haast is er ook weer niet bij; we hebben nog even de tijd om te kijken waar we ons kunnen nestelen.”
Net als Gregor zal ik de komende maanden over het eerste beste paadje gaan lopen. Van dorp naar dorp lopend zal ik de stemmen laten opklinken van ‘degenen die zoekend en tastend voortschrijden in de maanloze nacht en elkaar roepen. Misschien zullen die roependen wel landgenoten om zich heen weten te verzamelen.’ Met de hulp van velen zullen mijn wandelingen me dichter bij een menselijke toekomst brengen die op termijn houdbaar is. Ik hoop perspectieven te ontwikkelen die Noord-Nederland van een veronderstelde periferie, uithoek of achterstandsgebied tot een gewaagde voorloper maken. Dus wat let u, ga ook lopen!
Zef Hemel blogt de komende weken over zijn wandelingen. Meld je aan voor de nieuwsbrief om bij elke aflevering een melding in je mailbox te ontvangen.
