Onofficiële paden die mij recht op mijn doel af laten gaan; daar houd ik wel van! Ik doe het vooral onderweg. Op de fiets, of wandelend. Net even dat stukje afsnijden omdat het (ietsje) sneller is én omdat het bevredigend voelt. Maar ook omdat het voor mij symbool staat voor het verschil tussen de ontwerpwereld en leefwereld.
In mooi Nederlands noemen we dit soort doorsteekjes olifantenpaadjes, of in het Engels verbeeldend een desire line. Als je goed kijkt zie je ze overal; door de mens uitgesleten diagonaaltjes om dat ene onhandige hoekje af te snijden. Meestal als reactie op een slecht ontworpen (en ingerichte) openbare ruimte: veelal rechttoe rechtaan met behulp van de geodriehoek bedacht en vervolgens gegoten in stenige ondergronden en saaie grasvelden. De route is geplaveid en gedwongen. Maar gelukkig brengt de eigenwijze mens er wat tegenin.
Elke keer als ik mijn dochter lopend naar school breng maak ik gebruik van zo’n olifantenpaadje. Terreinwinst: toch snel zo’n vijf meter. Handig als je laat bent, alhoewel daar bij ons nooit sprake van is. Maar ook in het nabijgelegen bos, bij mijn hardlooprondje. Terreinwinst: tien meter én het vermijden van een scherpe bocht. Ook al is de tijdwinst te verwaarlozen, het voelt goed om zo nu en dan eens even af te wijken van de ontworpen paden.
Maar voor groenbeheerders zijn deze ongeplande paden een verschrikking. Het maagdelijk groene gras wordt erdoor vertrapt en de vooraf bedachte orde komt in het geding. In de gemeente Utrecht opende de Partij voor de Dieren pasgeleden de jacht op de olifantenpaadjes en stelde kritische raadsvragen onder de noemer Geen gestamp in het groen. Want, aldus die partij, de olifantenpaadjes ‘zorgen voor een blijvende verstoring van het groen’. Een verbod werd gewenst en er volgde zelfs een pleidooi voor een olifantenpaadjes-bestrijdingsdienst! Het college van B&W ging er niet in mee en wees op de positieve invloed op het groen en biodiversiteit van olifantenpaadjes. Want, volgens de gemeente, toont wetenschappelijk onderzoek aan dat de paadjes een ander microklimaat toevoegen, ideaal zijn voor grondnestelende bijen en dat mussen er een zandbad in kunnen nemen.
Dit inzicht is nog niet overal doorgedrongen. Ook elders wordt van alles uit de kast getrokken om het olifantenpaadje de pas af te snijden. Van hekken tot tankgrachten (Leusden) en van paaltjes tot boomstammen (Woerden). Die boomstam in Woerden werd trouwens binnen korte tijd vakkundig doormidden gezaagd door olifantenpaadjesaanhangers. Orde hersteld!
Laat 2024 het jaar van de olifantenpaadjes worden. Gemeenten, groenbeheerders en ontwerpers, koester de doorsteekjes. Zie ze als inspirerende en natuurlijke reactie van de inwoners. En kan het paadje op die ene plek écht niet? Kies dan niet voor een suf hekje, boomstam of greppel, maar vervang het karige grasveld waarover het paadje leidt voor een waardevoller en mooier stuk groen met veel meer biodiversiteit. Dan lopen de mensen vanzelf wel om. En voor iedereen die nog geen goede voornemens voor 2024 heeft: creëer zelf eens een olifantenpaadje. Ook op je werk (dat ga ik ook doen).
