Een paar weken geleden was ik bij de Nederlandse Pooldag, de jaarlijkse bijeenkomst van poolonderzoekers over het echte hoge noorden, het Noordpoolgebied. Wat heeft dat met Noord-Nederland te maken, zult u denken? Meer dan u misschien zou verwachten. Er zijn eigenlijk verrassend veel relaties tussen Noord-Nederland en de poolgebieden: denk aan Willem Barentsz, de ontdekker die overwinterde op Nova Zembla of aan de arctische ganzen die dan juist hier overwinteren. Los daarvan valt er hier en daar best wel wat op te steken als we noordwaarts kijken. Zo hebben sommige inheemse groepen daar betere afspraken over het gebruik van natuurlijke hulpbronnen (olie, gas, mineralen) dan wij in Groningen ooit gehad hebben. De Inuit uit de Canadese regio Nunavut delen rechtstreeks mee in de opbrengsten van de natuurlijke hulpbronnen die gevonden worden in hun gebied. De situatie is zeker niet perfect, maar de erkenning van eigendom en zeggenschap maakt een wezenlijk verschil.
Daarnaast lopen we hier en daar tegen vergelijkbare dilemma’s aan, bijvoorbeeld over windturbines en de verschillende manieren waarop je daartegen aan kunt kijken. Als het helpt om gemeenschappen en dorpen te verduurzamen, meer autonomie te geven en wellicht de kosten te verlagen, is windenergie ook in het hoge noorden een prima idee. Maar we zien dat de komst van windturbines in Noord-Zweden en Noorwegen tot conflicten leidt met Sami rendierherders, vooral omdat ze niet bij de plannen van grote investeerders betrokken zijn. Groen kolonialisme in een witte wereld. Wat we daarvan in extremis leren is dat het betrekken van de gemeenschap bij verduurzamingsplannen van belang is. Er valt allerlei winst te behalen: meer zeggenschap leidt tot meer draagvlak om maar iets te noemen. Als het goed gebeurt kunnen de totale maatschappelijke kosten aanzienlijk worden verlaagd. Dat geldt daar, maar zeker ook hier.
Wat dat betreft haal ik de slogan Nothing about us, without us vanuit het hoge noorden graag hier naar toe. Na enig speurwerk blijkt de slogan oorspronkelijk uit de zorg te komen, maar is inmiddels breder omarmd. Voor mij toch vooral het motto van de mensen uit het noordpoolgebied. Zo is het – oh ironie – bijvoorbeeld het uitgangspunt van de buitenlandse strategie van de regering van Groenland uit het pre-Trump tijdperk. Ikzelf hoorde de uitspraak voor het eerst van een Sami-studente tijdens een eerdere Pooldag. Haar boodschap aan onderzoekers was helder: wil je iets zeggen over een gemeenschap, betrek die gemeenschap dan bij alles wat je doet. Niets over ons, zonder ons dus. Een boodschap én een opdracht om ter harte te nemen, niet alleen daar, maar zeker ook hier.
