Janneke wil me graag de schoonheid van haar dorp laten zien en na een kop koffie op het terras van Hotel Spoorzicht beginnen we aan onze wandeling. We volgen de route van het Toenpad, een historische wandeling langs de hoogtepunten van het beschermde dorpsgezicht van Loppersum. Als we de straat oversteken zien we meteen de imposante villa’s aan de Stationslaan, ontworpen door Oeds de Leeuw Wieland (1839-1919). Deze architect uit het Friese Ureterp heeft volgens het boekje ‘veel invloed gehad op het aanzien van het dorp’. Dat blijkt gedurende de wandeling meer dan waar.
Zo is ook Hotel Spoorzicht van zijn hand en heeft hij het zelfs jarenlang uitgebaat. We zien een diversiteit aan neoclassicistische stijlen, Jugendstil- en eclectische bouwstijlen. We lopen door langs de Parallelweg en de Zeerijperweg waar we vele monumentale en karakteristieke panden tegen komen. Ondertussen vertelt Janneke over wat er in het dorp speelt. Er zijn veel zorgen over wat er op het dorp afkomt als er panden moeten worden versterkt. Blijft onze omgeving herkenbaar en kunnen onze woningen deze tijd doorstaan? Binnen het dorp is er veel discussie en zorg over en is er niet altijd een eenduidig standpunt. Met het doorontwikkelen van de dorpsvisie probeert de Vereniging Dorpsbelangen de partijen te verbinden.
Dan horen we muziek en lopen we richting het Dorpshuis aan de Wirdumerweg waar Loppersum’s Harmonie haar repertoire oefent. We blijven even staan en genieten van de geluiden die naar buiten komen. Ook de kerkklok laat haar goedkeuring horen. We lopen verder richting het Marktplein langs de noordzijde van de imposante Petrus en Pauluskerk. Daar valt ons oog op twee vergelijkbare panden waarvan er één onbewoond lijkt en vroeger duidelijk een winkel was. Dergelijke historische panden vertellen een verhaal en zijn door hun achterstallig onderhoud of leegstand kwetsbaarder dan andere. Wat gaat er van deze panden worden?
Bij de Hogestraat licht Janneke toe dat dit het hoogste en oudste deel van de wierde van Loppersum is. Ze laat me de ontwikkelingen aan deze winkelstraat zien waar meerdere winkelpanden te koop staan en er één perceel gesloopt is. Een gat in de straatwand. En daar de slager die met pensioen gaat, geen opvolger heeft en zijn pand niet verkocht krijgt. Je kunt goed zien dat de meeste panden al eeuwenoud zijn. De Hogestraat gaat over in de Lagestraat en dan lopen we aan de overkant van de Schipsloot langs een rij arbeiders- of schipperswoningen. Allemaal rode baksteen gevels en dakpannen. Soms met topgevels of schilddaken. Allemaal net even anders, maar aan het metselwerk te herkennen veel ouder dan de voorgevel doet vermoeden. En dat is typisch Gronings: de gestapelde tijdlagen in één kleine woning, voortbouwen op het bestaande, soberheid, zuinig met materialen, trouw aan de lokale bouwtraditie met rode baksteen en bruinrode of grijze pannendaken. Er steeds een stukje bijbouwen.
Het is juist deze generatie van 19e eeuwse – en soms oudere – kleine woningen die op veel plekken het straatbeeld bepalen. Ze zijn het decor tussen de monumenten en de nieuwere generatie gebouwen. Onopvallend maar heel kenmerkend. We dragen als gemeenschap zorg voor onze monumenten (de krenten), maar hoe gaan we om met deze kleinschalige bebouwing (de pap). Zeker in de versterkingsopgave. Nergens is dat nog zo authentiek als in de Groningse dorpen.
Als we nog even nazitten komen we al filosoferend tot de gedachte dat het vooral om de herkenbaarheid gaat van het typisch Groningse. En dat kan voor iedereen anders zijn; een gebouw, een plek, een herinnering, een geur of geluid. En juist die herkenbaarheid maakt dat het Gronings is en dat je je er thuis en verbonden voelt.
En ondertussen oefent Loppersum’s Harmonie nog in het Dorpshuis en gaat alles gewoon door. Ook typisch Gronings.
Marieke van der Heide
Bekijk ook de andere artikelen over Typisch Gronings en de andere wandelingen van bewoners met experts. Deze actie van Noorderbreedte begon met een interview met Goffe Jensma over de identiteit die verloren dreigt te gaan door de versterkingsoperatie.
