De vierde storymap over de Drentsche Aa toont dat het verhaal over de natuur in de benedenloop een treurige vertelling is: nagenoeg alle zeldzame blauwgraslanden en de dotterbloemhooilanden zijn verdwenen. Waar in de middenloop belangrijke successen gemeld konden worden na intensieve herstelmaatregelen (zie de vorige drie storymaps), is dat in de benedenloop niet gelukt. Het kán wel, maar dan moet de waterbalans grondig hersteld worden en dat betekent aanpassing van het landgebruik.
We zijn in een venige zone waar de beek breder wordt en de stroomlanden ernaast als een boezem meebewegen met de regenval. Ooit was de beek hier het laagste punt van de omgeving. Maar het landschap is door de vele manipulaties omgekeerd: de beeklanden liggen hoger dan de landbouwgebieden eromheen. De akkers en graslanden hebben diepe sloten en door ontwatering klinkt de veenbodem hard in. Dijkjes en sloten schermen de natuurgebieden met zeldzame vegetatie af van het land dat geëxploiteerd wordt. Maar dat helpt niet meer door die inklinking.
En ook onder de grond zijn de verhoudingen danig in de war geschopt: het diepe grondwater – waar de zeldzame natuur op teert – komt amper meer in de natuurgebieden terecht. Het vloeit naar de landbouwsloten en wordt daarna afgevoerd naar zee. De blauwgraslanden en dotterbloemhooilanden die zitten te springen om dat diepe grondwater, krijgen tegenwoordig alleen (zuur) regenwater – maar daar kunnen ze niet op overleven.
Het systeem van diep grondwater, oppervlakkiger grondwater en regenwater is verstoord. Door nieuwe meetmethoden is daarover veel kennis en kunnen waterstromen in het laboratorium beter ontleed worden. In de storymap over de benedenloop staan tal van tekeningen die adstrueren hoe grondwaterstromen lopen en waar de boel in de war is gestuurd door menselijk ingrijpen.
Het diepe grondwater wordt gewonnen als drinkwater. Ter wille van de natuurontwikkeling wordt er hard gewerkt aan vermindering van de drinkwaterwinning. Maar de daarmee behaalde winst van afgelopen decennia is meer dan tenietgedaan door toenemende wateronttrekkingen door de landbouw. Naast de diepe sloten is een andere praktijk ontstaan die de natuur om zeep helpt: boeren pompen door steeds dikkere slangen ondiep grondwater op om akkers en graslanden te sproeien. Waar drinkwaterwinning is omgeven door vergunningen en eisen, is de waterwinning door boeren amper gereguleerd. Dat heeft de provincie afgelopen decennia lelijk laten zitten.
Wie begrijpt hoe de stroomlanden teloorgaan, weet ook hoe ze weer gereanimeerd kunnen worden. Daarom is het goed dat de provincie Drenthe zelf gevraagd heeft om deze evaluatie van veertig jaar natuurontwikkeling. Zeker nu de regering de landbouwtransitie en natuurherstel met groot geld wil aanpakken, is het belangrijk te weten hoe het systeem en de waterbalans weer op orde gebracht kunnen worden.
Op een rij
In 1982, 1995 en 2015 brachten Groningse ecologen en ecohydrologen Jan Bakker, Henk Everts, Ab Grootjans en Piet Schipper de vegetatieontwikkelingen in heel het Drentsche Aa-gebied in kaart. Noorderbreedte neemt je in deze rubriek mee in het kielzog van deze wetenschappers naar opmerkelijke conclusies. Eerder bracht Noorderbreedte een digitale interactieve wandeling bij het Rolderdiep en naar het Gastersche Diep en het Eexterveld. Bij dit artikel zit een link naar de storymap over de Kappersbult en de benedenloop.
Komende weken volgen nog drie storymaps. Ze zijn gemaakt door Niels Grootjans en Jeroen Tolsma. Op hun website Landschap In Detail kun je zien hoe ze de berg wetenschappelijke bevindingen ombouwden tot een fraaie wandeling zodat je vanuit je luie stoel kunt meegenieten en de feiten tot je kunt nemen. Wil je het hele onderzoek bekijken, download het dan hier. In het decembernummer bracht Noorderbreedte voor haar abonnees een overzichtsartikel over de natuurontwikkeling in het hele Drentsche Aa-gebied. Abonneer je hier.
